اطلاع‌رسانی در مورد محصولات غذایی تراریخته لازمه احترام به حق انتخاب مردم
مردم حق دارند با آگاهی از محتویات و فرآیند تولید مواد غذایی، از جمله تراریخته بودن یا نبودن مواد اولیه، نسبت به انتخاب سبد غذایی خود اقدام نمایند.
به گزارش کیهان، در سه دهه گذشته، بحث تولید مواد غذایی و محصولات کشاورزی و دامداری با حجم بیشتر و مقاوم‌تر بودن محصولات در برابر آفات، باعث ورود محققان به عرصه تولید محصولات دستکاری ژنتیک یافته یا اصطلاحاً تراریخته شده است.
این شاخه علمی در کنار نوپا بودن، به دلیل ورود به دستکاری ژنتیکی محصولات و مواد غذایی مصرفی بشر نگرانی‌های قابل‌توجهی در سطح جهان ایجاد کرده است و بسیاری از دانشمندان علم ژنتیک و سلامت همچنان نگران بروز خطرات این دستکاری‌ها هستند. هرچند بسیاری نیز تولید موادغذایی تراریخته را بی‌خطر می‌دانند اما در حال حاضر در کشورهای زیادی در برخورد با تولید و مصرف مواد غذایی تراریخته با احتیاط رفتار می‌شود. در برخی کشورها تولید این محصولات ممنوع است و در برخی دیگر آزاد و البته در بسیاری کشورها بر روی واردات مواد غذایی تراریخته و استفاده از آنها در سبد غذایی مردم حساسیت‌ها برقرار است.
در کشور ما نیز اگرچه همچنان کشت و تولید مواد تراریخته ممنوع است که این خود ناشی از نگرانی از خطرات احتمالی این محصولات می‌باشد، اما واردات مواد تراریخته به ویژه در حوزه دانه‌های روغنی و… در حال انجام است.
یکی از دلایل حساسیت روی نظارت و دقت در برچسب‌گذاری محصولات تراریخته از این جهت است که کاشت این محصولات در سطح تجاری کمتر از ۳دهه بوده و تحقیقات و مطالعات علمی روی این محصولات به اندازه‌ای نیست که قاطعانه اعلام کنیم خطرات این محصولات نزدیک به صفر است.
در کنار اینکه این نگرانی وجود دارد که همه مواد غذایی وارداتی از نظر تراریخته بودن یا نبودن به طور کامل کنترل می‌شوند یا سهم مواد غذایی قاچاق و کنترل نشده در ورود به سبد غذایی مردم چقدر است، این بحث مهم وجود دارد که اولاً باید درخصوص محصولات غذایی تراریخته به طور شفاف و صریح به مردم اطلاع‌رسانی شود، از سوی دیگر باید تمام مواد غذایی که به هر نوعی در آنها از مواد تراریخته استفاده شده است، به وضوح برای مردم مشخص باشد تا هر فرد و خانواده‌ای با علم به تراریخته بودن یا نبودن یک محصول به طور آگاهانه دست به انتخاب بزند. موضوعی که تردید‌های زیادی درخصوص آن در کشور وجود دارد.
اعلام فرآیند تولید مواد غذایی تکلیف قانونی است
با وجود اینکه مدیرکل فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، ۱۱ آذرماه سال گذشته اعلام کرده بود بیشترین محصولات تراریخته در کشورمان را روغن‌ها تشکیل می‌دهند و تمام محصولات تراریخته برچسب‌گذاری می‌شوند، اما با سر زدن به چند فروشگاه و بررسی بسته‌بندی روی بطری‌های روغن شرکت‌های مختلف، متوجه می‌شویم که برخی روغن‌ها فاقد برچسب اعلام تراریخته بودن یا نبودن محصول هستند، برخی بطری‌ها و حلب‌های روغن نیز که استفاده از مواد تراریخته را اعلام کرده‌اند، این اعلام را آنچنان ریز و لابه‌لای سطور فراوان شناسنامه محصول آورده‌اند که در مواردی باید با ذره‌بین دنبال آن گشت! حال آنکه این اعلان یعنی تراریخته بودن یا نبودن که باید با تایید سازمان غذا و دارو باشد باید به صورت واضح و درشت روی محصول درج شود. مثلاً بسیاری از روغن‌ها با خط درشت و برجسته «بدون پالم بودن» را به عنوان یک امتیاز روی محصول آورده‌اند که کاملا در دید مشتری است اما تراریخته یا تغییر ژنتیک یافته را که حتما از نظر تولید‌کننده امتیازی منفی محسوب می‌شود را با یا با کوچک‌ترین سایز در گوشه‌ای از متن معرفی محصول آورده‌اند و شاید هم از آنجایی که بخش عمده دانه‌های روغنی وارداتی در کشور بر اساس اعلام مسئولان تراریخته است، ترجیح داده‌اند این موضوع را قید نکنند.
بدیهی است که یکی از مصادیق رعایت حقوق مصرف‌کننده، خصوصا در حوزه مواد غذایی و خوراکی، جدا از سالم یا ناسالم بودن آنها، در اختیار گذاشتن حق انتخاب محصولات به مصرف‌کننده‌ها است. افراد حق دارند با توجه به کیفیت و مواد تشکیل‌دهنده محصولاتی مثل مواد غذایی و خوراکی که تاثیر مستقیم بر سلامت آنها دارد، انتخاب کنند که محصول دارای مواد تراریخته بخرند یا خیر.
براساس لایحه برنامه هفتم توسعه کل کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است نظارت بر تولید و عرضه فرآورده‌های غذایی را که در تولید آن از محصولات تراریخته استفاده شده است، در چارچوب قوانین و مقررات داخلی و با رعایت قانون ایمنی زیستی انجام دهد. همچنین تمام واردکنندگان و تولیدکنندگان فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی که از مواد اولیه تراریخته استفاده می‌کنند، مکلف به درج برچسب بر روی این محصولات هستند.
خطر قاچاق و عدم نظارت
بر برچسب‌گذاری محصولات تراریخته
موضوع وجود محصولات تراریخته در بازار و عدم برچسب‌گذاری روی این محصولات زمانی نگران‌کننده می‌شود که ۱۱ آذرماه سال گذشته مدیرکل سابق فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو در پاسخ به خبرگزاری تسنیم مبنی بر الزام برچسب‌گذاری محصولات تراریخته گفته بود: «ما مدعی هستیم که تمام محصولات تراریخته موجود در بازار برچسب تراریختگی دارند. در زمان حاضر صددرصد محصولاتی که از مجاری رسمی وارد کشور می‌شوند از لحاظ تراریخته بودن برچسب‌گذاری می‌شوند، اما ممکن است برخی محصولات نیز از مجاری غیررسمی وارد بازار شوند که تراریخته باشند اما به‌دلیل قاچاقی بودن، برچسب‌گذاری نشده باشند!» و این به معنای آن است که احتمال ورود محصولات تراریخته به صورت قاچاقی و در نتیجه عدم برچسب‌گذاری روی محصولات وجود دارد.
ادعای سازمان غذا و دارو و یک شبهه
در این رابطه، «عبدالعظیم بهفر»، مدیرکل فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با کیهان بر ضرورت برچسب‌گذاری محصولات تراریخته در ایران تأکید کرد و اظهار داشت: «این اقدام برای شفافیت بازار و فراهم‌سازی انتخاب آگاهانه برای مصرف‌کنندگان ضروری است. همه محصولات تراریخته در کشور با برچسب مشخص ارائه می‌شوند. این برچسب‌ها به مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد که از نوع و ماهیت محصول مطلع باشند و بتوانند بر اساس ترجیحات خود تصمیم‌گیری کنند.»
وی در مورد انواع محصولات تراریخته در کشور و کیفیت نظارت بر عرضه این محصولات نیز با بیان اینکه محصولاتی مانند ذرت، سویا، کلزا و پنبه‌دانه در کشور ما از فناوری تراریخته استفاده می‌کنند و تحت نظارت دقیق عرضه می‌شوند، ادامه داد: «ایمنی این محصولات از سوی سازمان غذا و دارو تضمین شده است. ضمن اینکه تولیدکنندگانی که ادعای غیرتراریخته بودن محصولات خود را دارند، موظف به ارائه مستندات معتبر هستند که این مستندات در دسترس ناظران دانشگاه‌ها قرار خواهد گرفت. همچنین نمونه‌برداری‌های تصادفی از محموله‌های غیرتراریخته برای راستی‌آزمایی صحت ادعاها انجام می‌شود.»
اگرچه تشریح این پروتکل‌ها شاید ظاهراً قانع‌کننده باشد، اما با وجود احتمال ورود محصولات تراریخته به بازار آن هم به اذعان مسئول سابق سازمان غذا و دارو و همچنین عدم برچسب‌گذاری روی برخی محصولات که احتمال تراریخته بودن آنها زیاد است مانند روغن‌های خوراکی، باید کمی نگران اطمینان کامل به غیرتراریخته بودن برخی مواد غذایی شد.
نکته دیگر درباره مصرف محصولات تراریخته به خرید محصولات غذایی ثانویه مثل غذاهای رستورانی و خوراکی‌ها و تنقلاتی مانند چیپس و پفک و هر چیزی که مثلاً در تولید آن نیاز به مصرف روغن هست یا مواد غذایی فله‌ای برمی‌گردد که مشخص نیست آیا فرآورده‌های خوراکی مذکور با روغن تراریخته تهیه شده است یا خیر و آیا نظارتی واقعی بر ارائه این محصولات اعمال می‌شود؟
اینکه بر روی روغن‌های خوراکی برچسب تراریخته زده شود یک سمت ماجراست که مردم انتخاب کنند این روغن را بخرن یا محصول غیرتراریخته را، اما آیا بر روی مواد غذایی بسته‌بندی شده هم اعلام می‌شود که این محصول با روغن تراریخته تولید شده یا خیر؟ به نظر جواب منفی است.
چرا باید روی تراریخته‌ها حساس بود؟
یکی از دلایل حساسیت روی نظارت و دقت در برچسب‌گذاری محصولات تراریخته از این جهت است که کاشت این محصولات در سطح تجاری کمتر از سه دهه بوده و تحقیقات و مطالعات علمی روی این محصولات به اندازه‌ای نیست که قاطعانه اعلام کنیم خطرات این محصولات صفر است.
در نهایت، جدا از همه این مسائل، رهبر معظم انقلاب در بند ۸ سند ابلاغی محیط‌زیست صریحتاً به توسعه کشاورزی سالم و ارگانیک تاکید فرموده‌اند و بر اساس سند بالادستی ابلاغی بند ۸ بر گسترش اقتصاد سبز صنعتِ کم‌کربن، استفاده از انرژی‌های پاک، محصولات کشاورزی سالم و ارگانیک و مدیریت پسماندها و پساب‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و زیست‌محیطی تاکید شده است. بنابراین شایسته است، دقت در رسیدگی به فرآیند واردات و عرضه محصولات تراریخته بیش از پیش جدی‌تر گرفته شود تا ضمن تضمین صددرصدی سلامت جامعه، به توصیه رهبری نسبت به استفاده از محصولات کشاورزی سالم و طبیعی نیز جامه عمل پوشانده شود.
Sunday, 22 December , 2024