? شهید بهشتی در سال ۳۴ بعد از کودتای ۲۸ مرداد کتابی به نام حکومت اسلامی نوشتند و از همان زمان به فکر کارسازی در جریان نهضت بودند.

? در این راستا به‌سمت تاسیس مدرسه و تربیت و آموزش نیروهای انقلابی نیز رفتند، یا مرحوم باهنر سال ۳۸ رساله دکتری خود را تحت نظر شهیدمطهری با عنوان #ولایت_فقیه می‌نویسند.

? یعقوب توکلی، پژوهشگر تاریخ انقلاب معتقد است شهیدبهشتی درک درستی از مساله حق و باطل داشت و به همین دلیل دربرابر هیاهوی منافقین و سایر جریان‌های معاند تحمل می‌کرد.

? او می‌گوید شهید در سخنرانی‌هایش به صبر امام‌حسین(ع) دربرابر بنی‌امیه یا از همه عمیق‌تر به صبر امیرالمومنین دربرابر خوارج اشاره کرده‌اند.

? او بخشی از این شخصیت شهید را میراث پدربزرگش آیت‌الله خاتون‌آبادی که یکی از علمای اخلاق اصفهان بودند، می‌داند.

? توکلی باتوجه به آشنایی شهید با ساختار‌های جدید نظام اداری و همچنین تجربه بیشتر و آگاهی گسترده‌‌اش نسبت‌به نظام بین‌الملل و افکار سیاسی و فلسفی می‌گوید شهیدبهشتی جزء نزدیک‌ترین شخصیت‌ها به حضرت امام درمورد اهداف حکومت اسلامی بودند.

? متن گفت‌وگو با یعقوب توکلی را می‌خوانید.

? شهیدبهشتی  پیش از انقلاب جزء چهره‌هایی بود که نگاه جامع‌تری نسبت‌به مبارزه و نهضت اسلامی ما داشت.

? به همین دلیل هم محل وثوق و رجوع انقلابیونی با دیدگاه‌های بعضا متفاوت نسبت‌به هم بود. مانند ارتباطاتی که هم با مرحوم علامه مصباح‌یزدی و هم با دکترعلی شریعتی داشت.

? این ویژگی به‌خاطر این است که شهیدبهشتی، شهیدمطهری، رهبر معظم انقلاب و چندنفر از کسانی که در حلقه اصلی شاگردان امام بودند اهداف انقلاب اسلامی را به‌خوبی درک کرده و برنامه‌های آینده حکومت اسلامی را بهتر از بقیه می‌دانستند.

? به‌عنوان مثال شهیدبهشتی در سال ۳۴ بعد از کودتای ۲۸ مرداد کتابی به نام حکومت اسلامی نوشتند و از همان زمان به فکر کارسازی در جریان نهضت بودند.

? در این راستا به‌سمت تاسیس مدرسه و تربیت و آموزش نیروهای انقلابی نیز رفتند، یا مرحوم باهنر سال ۳۸ رساله دکتری خود را تحت نظر شهیدمطهری با عنوان ولایت فقیه می‌نویسند.

? دقت کنید این رساله مربوط به قبل از شروع نهضت ۱۵ خرداد ۴۲ است. باوجود این تفاسیر اما مرحوم شهیدبهشتی ویژگی‌های خاصی در تمایز با سایر افراد انقلابی داشتند.

? به‌عنوان مثال ایشان با ساختار‌های جدید نظام اداری کاملا آشنا بودند و همچنین تجربه بیشتر و آگاهی گسترده‌تری نسبت‌به نظام بین‌الملل و افکار سیاسی و فلسفی روز داشتند. 

? به همین دلیل ازنظر من ایشان جزء نزدیک ترین شخصیت‌ها به حضرت امام درمورد اهداف حکومت اسلامی هستند. این نکته را هم عرض کنم که من تعارضی میان سیره عملی شهیدبهشتی و علامه مصباح نمی‌بینم.

? این سخنانی که پیرامون مخالفت شهیدبهشتی با مرحوم مصباح‌یزدی در سالیان اخیر زده می‌شود را بیشتر حاصل اغراض سیاسی بعضی از آقایان می‌دانم.

? مسیر مبارزه شهیدبهشتی در قبل از انقلاب کاملا مشخص بود. ایشان با رژیم پهلوی و مارکسیست‌ها مبارزه می‌کردند و در این میان با آقای مصباح تعارضی نداشتند.

? یکی از خصایص مهم شهیدبهشتی صبر وی در مواجهه با مسائل و رویدادها بود، به‌عنوان مثال ما می‌بینیم در مواجهه با تهمت‌هایی که بنی‌صدر و طرفداران سازمان مجاهدین به او می‌زدند هیچ‌گاه از مسیر عقلانیت خارج نشد و با صبر و کار تشکیلاتی مثال‌زدنی خود با این جماعت هتاک مبارزه کرد.

? کمی درمورد این ویژگی شهیدبهشتی توضیح دهید.

? شهیدبهشتی فهم خوبی از مساله حق و باطل داشتند. ایشان معتقد بودند که بنابر آموزه‌های قرآنی باطل مانند کف روی آب ازبین‌رفتنی است و حق درنهایت خود را مشخص خواهد کرد،

? به همین دلیل شهیدبهشتی به‌عنوان مجتهدی آگاه و معلمی وارسته دربرابر هیاهوی منافقین و سایر جریان‌های معاند تحمل داشتند، به‌جز این مورد آگاهی دقیق ایشان از تاریخ اسلام و صبر ائمه دربرابر تهمت‌ها باعث می‌شد درمقابل تهمت‌ها صبور باشند و این آگاهی در چندین سخنرانی ایشان مشهود است.

? به‌عنوان مثال من دیده‌ام در سخنرانی‌هایی ایشان به صبر امام‌حسین(ع) دربرابر بنی‌امیه یا از همه عمیق‌تر به صبر امیرالمومنین دربرابر خوارج اشاره کرده‌اند.

? همچنین ایشان دارای شخصیتی فرزانه بودند که یکی از جنبه‌های فرزانگی ایشان همین اخلاق اسلامی است.

? این اخلاق اسلامی شهیدبهشتی میراث پدربزرگ ایشان آیت‌الله خاتون‌آبادی است که یکی از علمای اخلاق اصفهان بودند.