مشکل بزرگ کشاورزی ایران عدم شفافیت بازار محصولات است

همیشه گفته می شود که بازار کشاورزی شفاف نیست و باید محصولات کشاورزی به بورس بروند. اما تجربه فروش محصولات کشاورزی در بورس هم، تجربه ای شکست خورده است. همین چند وقت پیش بود که مرغ و تخم مرغ به بورس رفت و خریدار آنچنانی پیدا نکرد. به گفته عده ای از کارشناسان، مشکل این است که محصولات کشاورزی به صورت سنتی در کشور خرید و فروش می شود، به همین دلیل هم در آوردنش در بورس با شکست مواجه شده است. البته علت های ریشه ای تری هم درباره این مساله وجود دارد. عباس پاپی‌زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس می گوید، مشکل، فساد پذیری محصولات کشاورزی، نبود صنایع تبدیلی است. با او درباره مسایل ومشکلات وجود محصولات کشاورزی در بورس گفتگو کردیم.

وجود کالاهای کشاورزی در بورس، می تواند به کشاورزی کمک کند؟

مشکل بزرگ بخش کشاورزی عدم شفافیت بازار محصولات است که تفاوت قیمت زیادی را بین مزرعه و مصرف کننده به وجود می آورد. این مساله باعث می شود که برای تولید کننده آزار دهنده باشد و مصرف کننده هم ضرر کنند. چرا که تولید کننده با قمیت نازل محصولش را می فروشد و دلال ها وارد بازار غیرشفاف می شوند و سودهای آنچنانی می برند و مصرف کننده هم مجبور می شود، محصولات کشاورزی را با قیمت ها چندین برابر شده خریداری کند. از همین رو هم بورس به شفاف سازی کمک می کند.

از چه طریقی؟

بورس مهلت این را می دهد تا تولید کننده محصولات با کیفیت خود را به مشتری عرضه کند. همچنین در بورس قیمت ها به وسیله عرضه و تقاضا تعیین می شود. به هرحال، بورس به بازار کمک می کند، اما این در حالی است که سود زیادی برای کشاورزی ندارد.

مشکل ارائه محصولات کشاورزی در بورس چیست؟

مشکل اصلی این است که محصولات کشاورزی فساد پذیر هستند و ماندگاری بالایی ندارند. از طرف دیگر هم صنایع تبدیلی و انبار داری ها هم کفاف نگهداری محصولات تولیدی را نمی دهند. شاید سردخانه وجود داشته باشد، اما آنها باید در بازه زمانی کوتاه پذیرای محصولات زیادی در فصل برداشت باشند. به طور مثال در عرض ۱۵ روز تا یک ماه، باید به اندازه یک سال ظرفیت داشته باشند تا محصولات کشاورزی را نگهداری کنند. البته شاید گفته شود ظرفیت صنایع تبدیلی کافی است اما در اصل این طور نیست. به هرحال مشکلات کشاورزی در بورس کالا شامل مواردی از جمله، تولید انبوه محصولات کشاورزی در بازه زمانی کوتاه، نبود سردخانه و انبار و صنایع تبدیلی کافی به نحوی که محصولات را به ایام دیگر سال منتقل کند، یعنی محصولات تولید تابستان را تا زمستان نگه دارد، فساد پذیری محصولات که قدرت چانه زنی کشاورز را تضعیف می کند، است. در مساله فساد پذیری، کشاورز باید در زمانی کوتاه محصولات خود را بفروشند به همین دلیل شاید مجبور به قبول قیمت پایین برای تولیداتش شود. تمام این مسایل باعث می شود تا فروش محصولات کشاورزی در بورس دچار مشکل شود. چرا که به طور مثال اگر کشاورز نتواند در عرض ۱۰ روز محصولاتش را بورس بفروش برساند با مشکل رو به رو می شود.

این مشکلات در کالاها و محصولات دیگر هم وجود دارد؟

خیر. مشکلات بورس محصولات کشاورزی نشان می دهد که این بخش با بورس نفت و آهن و … متفاوت است. چرا که در بازارهای دیگر، امکان کنترل عرضه وجود دارد. اما در کشاورزی این گونه نیست. البته بعضی از محصولاتی که مشکلاتی کمتری دارند را می توان وارد بورس کرد. محصولات مانند گندم و زعفران. مثلا زعفران کالای لوکس با حجم کم و قیمت بالاست که می توان آن را در بورس به راحتی فروخت. حتی به نظر من گوشت را هم می تواند وارد بورس کرد.

مشکلات دیگر بورس کالای کشاورزی چیست؟

مساله دیگر، برند سازی است. در کالاهای کشاورزی تعداد تولیدکنندگان زیاد است، به طوری که ۴٫۳ میلیون فعال کشور بهره برداران کشاورزی هستند. به همین دلیل هم نمی توان برند سازی انجام داد. چرا که به طور مثال نمی توان گفت که تولید کننده عسل چه فردی یا برندی است. اگر کسی هم برندی ایجاد می کند، در مراحل بعد از تولید این کار را انجام داده است. به این ترتیب، طراحی نشان هم از مشکلات بورس کالای کشاورزی است که به آن توجه نمی شود. بنابراین کالاهای کشاورزی توان رقابت با کالاهای لوکس را ندارند. محصولاتی می توانند در بورس موفق باشند که تولید کننده زیادی نداشته باشند. به عبارتی رقابت در فروش وجود نداشته باشد. چرا که به این ترتیب، فروشنده می تواند روی قیمت محصولات خود تسلط داشته باشد. اما در شرایط فعلی، کشاورز با خود می گوید اگر قیمت را کاهش ندهم، مشتری از من خریداری نمی کند و به سراغ کشاورز دیگر می رود. به همین دلیل هم مجبور به فروش ارزان تر محصول خود می شود.

رشد بورس کالای کشاورزی در سال گذشته را چطور ارزیابی می کنید؟

بورس کالای کشاورزی روند رو به رشدی داشته است اما در واقع خیلی رشد چشم گیری نبوده و آن میزانی نیست که انتظار می رفت.

انجمن اقتصاد کشاورزی ایران

سایت صدای اقتصاد