🔹تامین امنیت غذایی پایدار به عنوان یکی از ارکان مهم امنیت ملی، نیازمند برنامه‌ریزی هوشمندانه و تدوین راهبردهای واقع‌بینانه می‌باشد و نگرش سطحی به این مساله در بلندمدت موجب بروز مشکلات عدیده‌ای خواهد شد. متاسفانه با وجود فهم کافی از اهمیت امنیت غذایی و با وجود منابع پایه و ظرفیت‌های انسانی کافی برای تحقق این امر، در مساله امنیت غذایی و خودکفائی پایدار در محصولات غذایی به ویژه در محصولات اساسی، همواره با فراز و فرودهای فراوانی مواجه بوده‌ایم، هر چند در این امر مولفه‌های متعددی تاثیرگذار بوده است، اما به اعتقاد نگارنده بخش اعظمی از مشکلات حوزه امنیت غذایی به نبود راهبردهای صحیح در بخش‌های مختلف آن از جمله بخش تحقیقات، تولید و بازاریابی بر می‌گردد، در این نوشتار به وضعیت کلان بخش تولید و راهبردهای کلان کشور در این زمینه پرداخته می‌شود.

🔹به طور کلی تولید محصولات کشاورزی متکی بر دو روش کشت دیم و کشت آبی می‌باشد. کشت آبی سیستمی از کشاورزی است که فرایند تولید در آن وابسته به آبیاری بوده و جهت تامین آب مورد نیاز این اراضی، وابسته به ذخایر آب­های تجدیدپذیر هستیم. مطابق با آمارهای حوزه کشاورزی، رویکردهای کلان وزارت جهاد کشاورزی بیشتر بر توسعه کشت آبی متمرکز بوده است، این در حالی است که با توجه به سوءمدیریت‌های موجود، سطح ذخایر آب‌های تجدیدپذیر همواره روند نزولی داشته است!!

🔹روش دیگر در تولید محصولات کشاورزی، روش کشت دیم می‌باشد که متاسفانه توجه چندانی به آن صورت نگرفته و برخلاف ماهیت و اهمیت ذاتی چنین حوزه‌ای، هم اکنون جایگاه فراخوری در امنیت غذایی کشور ندارد. عمده اهمیت کشت دیم به این دلیل است که در ابن نوع از کشت، رشد و تولید محصول متکی بر بارندگی‌ها و رطوبت ذخیره شده در خاک بوده و نیازی به انجام آبیاری و استفاده از ذخایر آب‌های تجدیدپذیر ندارد. این مزیت با توجه به شرایط اقلیمی و ذخایر آب‌های تجدیدپذیر کشور یک مزیت کلیدی محسوب می‌گردد.

🔹 در واقع با توسعه کشت دیم بدون هیچ‌گونه مصرف اضافی از منابع آبی تجدیدپذیر کشور، ظرفیت‌های تولید غذا افزایش خواهد یافت. با این وجود هر ساله شاهد کاهش سطح کشت دیم کشور هستیم که این مساله به علت عدم توجه و تامین نیازهای این حوزه می‌باشد. مطابق بررسی‌ها در سطح جهانی نیز اکثر کشورها به ویژه کشورهای پیشرو در صنعت کشاورزی، جهت تامین امنیت غذایی پایدار، بیشتر بر روی کشت دیم متمرکز هستند تا کشت آبی! چراکه توسعه کشت دیم علاوه بر افزایش ظرفیت‌های تولید غذا در کشور، باعث کاهش فشار بر منابع آبی تجدیدپذیر نیز می‌شود.

🔹حال باید پرسید که با وجود اینکه منابع آبی تجدیدپذیر کشور محدود بوده و با سوء مدیریت‌ها هر ساله در معرض کاهش است چرا هدف‌گذاری و اولویت اصلی در برنامه‌ریزی‌های وزارت جهاد کشاورزی باید توسعه کشت آبی باشد نه کشت دیم؟!

مهندس داوود داداشی

منبع: کارگروه مطالعاتی و پژوهشی کشاورزی و امنیت غذایی جنبش مصاف