🔸 پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای پاسخ برخی پرسش‌های شرعی مخاطبان  درباره احکام محیط زیست را منتشر کرد .

حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده عضو دفتر استفتائات حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای و رئیس مرکز موضوع‌شناسی احکام فقهی به پرتکرارترین سؤالات مطابق با فتاوای حضرت‌ آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای پاسخ داده‌اند که متن پرسش ها و پاسخ‌ها به شرح زیر است:        

🎄(ب: آب‌ها)🎄

۷. ریختن زباله و پسماندهای مواد شیمیایی و نفتی به دریا اشکال دارد؟

اگر کاری انجام بدهیم که آرامش محیط زیست دیگران برهم بخورد یا حتی شرایط زیستی حیوانات و گیاهان بی‌جهت دچار مسئله بشود و آنها آزار ببینند، این کار جایز نیست. مخصوصاً این مسئله درباره‌ی دریاها که محیط زندگی بسیاری از موجودات و مخلوقات الهی است صدق می‌کند. آبزیان امروزه یکی از منابع مهم تأمین مواد غذایی انسان‌ها هستند و بنابراین اگر به دریاها لطمه‌ای وارد شود که همچنین به آبزیان هم لطمه بزند، این کار حرام است. منظور ما در اینجا از دریا اعم است و شامل دریاچه‌ها و خلیج‌ها و اقیانوس‌ها و … هم می‌شود.

علاوه بر این حکم شرعی، اگر هم این کار از نظر قانونی ممنوع باشد که تخلف از قانون جایز نیست و اگر جریمه‌ای بابت این کار تعلق بگیرد، افراد باید بپردازند.

۸. آیا تصفیه‌ی فاضلاب و استفاده‌ی مجدد از آن به‌عنوان آب آشامیدنی اشکال شرعی ندارد؟ یا چون الان دچار کم‌آبی هستیم، مجبوریم به حکم شرایط اضطرار این کار را بکنیم؟

آبی که انسان می‌نوشد و غذایی که می‌خورد یا کلاً نوشیدنی‌ها باید پاک و حلال باشند. اگر فاضلابی نجس باشد، برای آنکه بشود از آن آب آشامیدنی گرفت باید دو اتفاق بیفتد: اول: مصرف آن آب از نظر پزشکی برای سلامت انسان ضرری نداشته باشد و دوم: باید به مرحله‌ای برسد که از نظر شرعی هم پاک بشود. اگر فاضلاب را به‌گونه‌ای تصفیه کردند که این دو شرط انجام شد، مصرف آن آب اشکالی ندارد و این مسئله مربوط به حال اضطرار هم نیست. اضطرار برای جایی است که انسان بگوید اگر حلالش نیست حرامش را می‌خوریم.

بنابراین اگر فاضلاب را تصفیه کردند و آب زلالی به‌دست آمد که از نظر آزمایشگاهی می‌گویند هیچ ضرری ندارد و همچنین پاک هم شده بود، مصرف آن اشکال ندارد. اما فاضلاب به صرف اینکه از نظر پزشکی سالم شد خود به خود پاک نمی‌شود؛ برای پاک‌شدن باید وصل به آب کُر بشود یا حتی بنابر احتیاط با آب کر مخلوط بشود. بنابراین آب تصفیه‌شده‌ای که در یک‌جا جمع می‌شود باید در خروجی به یک شیر متصل به منبع شهر که وصل به کُر هست متصل بشود به‌حدی که با آن مخلوط بشود. در این صورت پاک هم هست و مصرف آن اشکالی ندارد.

۹. بسیاری از کشاورزان در اثر کم‌آبی از فاضلاب برای آبیاری استفاده می‌کنند؛ آیا این کار خلاف شرع است؟

خیر؛ اگر منع قانونی نداشته باشد خلاف شرع نیست. اینکه محصولات کاشته‌شده با فاضلاب آبیاری شود یا کود نجس پای آنها ریخته شود موجب نجس‌شدن محصولات کاشته‌شده نمی‌شود؛ به‌خاطر آنکه استحاله صورت می‌گیرد و این آب تغییر وضعیت می‌دهد. بنابراین میوه یا دیگر محصولات پاک است و مشکلی ندارد.

۱۰. استفاده از آب‌های زیرزمینی برای مصارف صنعتی و کشاورزی چه حکمی دارد؟

هر کسی نباید فقط به مدت و محیط زندگی خودش نگاه کند. این‌گونه نباشد که مثلاً یک نفر بگوید که من فقط در این مزرعه زندگی می‌کنم و تا پنجاه شصت سال دیگر هم زنده هستم و کارهایم را جوری انجام می‌دهم که به این شصت سال و این زمین خودم لطمه‌ای وارد نشود و کاری هم به مصالح دیگران و آیندگان ندارم. ممکن است این فرد چاهی حفر کند که برای او مفید باشد، اما با این کار به منابع طبیعی لطمه می‌زند؛ سفره‌های آب زیرزمینی از بین می‌رود یا سطح آب‌ها پایین می‌رود یا به قنات‌هایی که شاید هزاران سال مزارع را آبیاری می‌کرده و جزء برکات کشور ما هست آسیب وارد می‌شود. خب با توجه به این مسائل مسئولین آمدند قانون وضع کرده‌اند. بنابراین استفاده از آب‌های زیرزمینی در جاهایی که منع قانونی وجود دارد یا در جاهایی که ملک شخصی دیگران است جایز نیست. اما اگر مجوز قانونی گرفته‌اید یا ملک شخصی خودتان هست و منع قانونی هم ندارد اشکال ندارد.

۱۱. می‌خواستم بدانم صید ماهی به‌صورت محدود برای ساکنین افراد کنار رودخانه و افراد محلی با توجه به ممنوع‌بودن از طرف محیط‌بانی جایز می‌باشد یا خیر؟

اگر این کار از نظر قانونی ممنوع هست جایز نیست و حرام است؛ اما اگر ممنوع نیست آن مقداری که متعارف هست صیدش اشکالی ندارد.

در ادامه پرسیده‌اند که اگر قبلاً صید انجام شده باشد، حکم خوردن ماهی صیدشده چگونه است؟

پاسخ آن است که اگر واقعاً صید ممنوع بوده، شما مالک آنچه صید کرده‌اید نمی‌شوید و نمی‌توانید از آن استفاده کنید. اگر هم قبلاً استفاده کرده‌اید ضامن هستید و باید قیمت آن را به مرکز مربوطه یا حساب عمومی بیت‌المال برگردانید.

۱۲. استفاده از آب‌های جاری و به‌ویژه جوی‌های آبی که برای آبیاری و باغبانی در کوچه‌باغ‌ها جریان دارد برای کارهایی مانند وضو، آشامیدن یا شستن خودرو چه حکمی دارد؟

تصرفات جزئی و متعارف در این‌گونه آب‌ها مانند آب‌برداشتن به مقدار مثلاً یک ظرف یا وضوگرفتن یا آب‌خوردن اشکالی ندارد حتی اگر ما ندانیم صاحبان این آب راضی هستند یا خیر.

اما شستن خودرو دیگر تصرف جزئی نیست؛ چراکه مقدار زیادی آب لازم دارد. حالا ممکن است کسی یک سطل آب بردارد و با آن شیشه‌ی ماشین را تمیز کند که متعارف هم باشد؛ اما اینکه ماشین را در کنار جوی آبی که صاحب شخصی دارد متوقف کند و ماشینش را بشوید، این کار غیرمتعارف است و باید ببیند که صاحب آب راضی هست یا خیر.

البته ممکن است عرف محل یک جوی این‌گونه باشد که افراد بروند و ماشین‌هایشان را آنجا بشویند و منعی هم نباشد؛ اینجا این کار متعارف است و اشکالی ندارد؛ اما اگر غیرمتعارف باشد، بدون اجازه‌ی صاحب آب اشکال دارد.