اسلام به مسلمانان دستور داده که حیوان را بطریقی خاص سر ببرند و در غیر اینصورت حق استفاده از گوشت آن حیوان را ندارند. آیا این روش ذبح روش درستی است؟ غربی ها در این مورد چه می گویند؟ در دین مبین اسلام در خصوص بدست آوردن غذای حلال و پاک سفارش بسیاری شده و در بسیاری از روایات و آیات قرآن نیز به اهمیت این مسأله اشاره شده است.

یا ایها الناس کلوا مما فی الارض حلال طیبا و لا تتبعوا  خطوات الشیطان انه لکم عدو مبین. (سوره بقره/ آیه ۱۶۸)

ای مردم از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه را تناول کنید و پیروی نکنید وساوس شیطان را. محققاً شیطان از برای شما دشمنی آشکار است. (ترجمه الهی قمشه ای)

انما حرم علیکم المیته و الدم لحم الخنزیر و ما اهل لغیر الله به فمن اضطر غیر باغ و لا عاد فان الله غفور رحیم. (سوره نحل/ آیه ۱۱۵)

خداوند تنها مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را با نام غیر خدا سر بریده اید بر شما حرام کرده است، اما کسانی که ناچار شوند در حالی که تجاوز و تعدی از حد ننمایند. (خدا آنها را می بخشد چرا که) خداوند بخشنده و مهربان است. (ترجمه آیته الله مکارم شیرازی)

در اسلام شرایط ذبح بصورت زیر می باشد:

• مسلمان بودن ذابح
• سر حیوان را با چیزی ببرند که از جنس آهن باشد.
• در موقع سر بریدن (ذبح)، جلوی بدن حیوان رو به قبله باشد.
• وقتی می خواهد سر حیوان را ببرد یا کارد به گلویش بگذارد به نیت سر بریدن، نام خدا را ببرد و همین قدر که بگوید «بسم الله» کافی است.
• برش چهار رگ بزرگ گردن از پایین برآمدگی زیر گلو به طور کامل.
• حیوان بعد از سر بریدن حرکتی بکند، اگرچه مثلاً چشم یا دم خود را حرکت دهد یا پای خود را به زمین بزند که معلوم شود زنده است.

در صورت رعایت موارد فوق، گوشت حلیت پیدا نموده و مصرف آن توسط مسلمانان بلامانع خواهد بود.

آنچه مسلم است ذبح اسلامی و قطع رگهای چهارگانه، بشر امروزی را به بهداشتی بودن این روش و بدست آوردن گوشتی با ضریب سلامت بهتر هدایت کرده است زیرا تنها با استفاده از روش ذبح اسلامی، خون بصورت کامل از بدن حیوان خارج می شود و در سایر روش ها به دلیل عدم تخلیه کامل خون از بدن، گوشت برای رشد میکروب و فساد مستعدتر است.

در ذبح اسلامی، شکافی در عرض یک ثانیه بر روی گردن انجام می شود که با یک چاقوی تیز همه رگ های گردن قطع شده و با این عمل خونریزی به سرعت و ناگهانی اتفاق می افتد. قطع رگ ها موجب قطع جریان اعصاب پاسخ دهنده به درد می شود. بنابراین حیوان احساس درد نمی کند. حرکت و دست و پایی که حیوان پس از برش گلو میزند وابسته به درد نیست بلکه وابسته به اتساع و انقباض عضلات است که خون رسانی در آنها کاهش یافته است.

در اسلام مستحب است که سر از بدن جدا نشده و هنگام ذبح تا خارج شدن روح از بدن باقی بماند؛ چون در صورت قطع سر، طناب نخاعی قطع شده و فیبر عصبی که به قلب می رود نیز قطع می شود و این امر سبب توقف فعالیت قلب می گردد. بنابراین ایستایی خون داخل عروق اتفاق می افتد. از جنبه علمی، هنگامی که برش در قسمت گردن ایجاد می شود پیام این برش به سرعت به مغز مخابره شده و مغز بدلیل کاهش فشار خون، پیام های عصبی را از کانال نخاعی به قلب می فرستد تا قلب، خون بیشتری برای مغز پمپاژ کند. در این حالت قلب با فشار بیشتری به عمل تلمبه ای خود ادامه داده تا فشار از دست رفته را جبران کند. به این سبب خون بیشتری از لاشه خارج شده و بدلیل خروج خون بیشتر، گوشتی با ماندگاری طولانی و بهداشتی حاصل می شود.

سودا سرد و خشک و در واقع، رسوب خون است. رنگ آن سیاه و تیرگی خون ناشی از آن است. در کبد تولید و در طحال ذخیره می شود.

اگرچه غیر مسلمانان نیز به بهداشتی بودن گوشت حلال و روش ذبح اسلامی پی برده اند اما گروهی از فعالان حامی حقوق حیوانات (FAWC) روش ذبح اسلامی را منسوخ شمرده و آن را عامل بی رحمانه ای تلقی می کنند. ادعای این گروه بر این است که ذبح اسلامی روش دردناک و غیر انسانی در کشتار دام می باشد. آنها روش ها بی حسی قبل از کشتار را توصیه می کنند. روش های بی حسی قبل از کشتار مورد استفاده در انگلیس عبارت است از: استفاده از تپانچه بی حسی CBP از طریق صدمه به مغز، بی حسی الکتریکی محدود به ناحیه سر، بی حسی حمام آبی، بی حسی با گاز.

اما تحقیقات دانشمندان آلمانی نشان داده که روش ذبح اسلامی در دنیا، بهترین روش به شمار می آید و دام متحمل درد کمتری نسبت به روش های اروپایی می گردد.

قوانین اسلام برای ذبح

ذبح اسلامی دام، نعمت بزرگی برای انسان و دام محسوب می شود. در این باره پیامبر اکرم اسلام حضرت محمد صلی اله علیه و آله می فرمایند: خداونددر همه چیز مهربان است و در هنگام ذبح نیز مهربانی او پدیدار شده و ذبح دام را با تیغ تیز جهت تخفیف درد دستور می دهد. همچنین می فرمایند: مسلمان نباید چاقوی خود را مقابل حیوان تیز کند. همچنین ذبح دامهایی که از یک گونه هستند نیز در مقابل چشمان هم صورت نگیرد.

آیا با این همه سفارش اسلام در خصوص رعایت حقوق حیوانات، بازهم ذبح شرعی بی رحمانه است؟

تحقیقات آستانه درد:

تحقیقات آلمان ها در خصوص مقایسه روش ذبح اسلامی و غربی، نتایج شگفت انگیزی را مشخص می کند. تحقیقات پروفسور ویلهلم شازل و همکار وی، دکتر هزیم در دانشکده دامپزشکی هانوفر آلمان نتایج جالبی به همراه داشت. در این کوشش، آستانه درد و هوشیاری در دو روش مرسوم بی حسی با تپانچه و ذبح اسلامی در گوسفند و گوساله بررسی شد.

ابتدا چند الکترود بواسطه جراحی در نقاط مختلف جمجمه دام به گونه ای که سبب لمس سطح مغز شود کاشته شد. سپس اجازه بهبودی به دام برای چند هفته داده شد. در ادامه کشتار دام با دو روش ذبح اسلامی و بی حسی پیش از کشتار با تپانچه CBP صورت گرفت همچنین در طی این اعمال ذبح و کشتار، آزمایش ثبت آنسفالوگرافی الکتریکی (EEG) و الکتروکاردیوگرافی (ECG) در موقعیت های مختلف مغز و قلب در همه دامها و در طی مراحل ذبح و کشتار بررسی شد.

الف- نتایج بدست آمده از ذبح اسلامی

دو سوم ابتدایی از زمان ذبح اسلامی بر روی EEG ثبت شده است. هیچ تغییری نسبت به قبل از کشتار در این نمودار دیده نمی شود. بنابراین نشان می دهد که حیوانات هیچ احساس دردی در طی یا بلافاصله پس از برش نشان نمی دهند.

در سه ثانیه ثبت EEG یک موقعیت استراحت عمیق و بیهوشی دیده می شود. این حالت وابسته به کمیت وسیع فوران خون از بدن می باشد.

پس از ۶ ثانیه، EEG میزان صفر را نشان می دهد که هیچ احساس دردی وجود ندارد.

پیام مغزی (EEG) به میزان صفر پایین می آید. اما هنوز قلب ضربان دارد و تشنج بدن رخ می دهد
(بدلیل واکنش فعال در طناب نخاعی) بنابراین حداکثر میزان خون از بدن خارج می شود و گوشتی بهداشتی برای مصرف کننده مهیا می گردد.

ب- نتایج بی حسی با تپانچه

• حیوان ظاهراً پس از بی حسی، هوشیاری خود را از دست می دهد.
• درد شدیدی را EEG بلافاصله پس از بی حسی نشان می دهد.
• ضربان قلب حیوان بی حس شده توسط تپانچه در مقایسه با ذبح اسلامی سریعتر متوقف شده و در نتیجه مقدار زیادی خون داخل گوشت باقی می ماند.

نتیجه:

بررسی هر دو کشتار با تپانچه و ذبح اسلامی به وضوح نمایانگر عادلانه بودن قوانین اسلام و رعایت حقوق حیوانات از جانب اسلام می باشد.

📚 منبع : فصلنامه حکیمانه، سال اول، شماره چهارم