شکوفایی کشاورزی عصر ادریسی

رونق کشاورزی در فاس و سایر نقاط مغرب اقصی پدیده ای رایج در پایتخت های تازه تأسیس در مغرب بود؛ در زراعت زیتون، مغرب در عصر ادریسی به حدی از پیشرفت رسید که شهر مکناس به مکناسه الزیتون معروف شد.

کشاورزی عهد وزیری

گیاهان مورد استفاده در صنعت نساجی از جمله مواردمحصولاتی بود که در سطح وسیع در افریقیه کشت می شد. پنبه، سماق، زعفران، حنا و قرطم (عصفر) در شهرهای افریقیه کشت و صادر می شد. همچنین چوب لازم برای تولید کشتی نیزاز جنگل های صنوبر بجایه تهیه می شد.

کشاورزی در دوره مرابطین

در مناطق ساحلی اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه زمین های حاصل خیزی وجود دارد که به کشت پنبه، نیشکر، زیتون، گندم، جو، میوه و سبزیجات و نیز دامپروری رونق خاصی بخشیده بود. شغل جمعیت انبوهی که در این مناطق زندگی می کردند، کشاورزی و دامپروری بود. امرای مرابطین به امر زراعت اهمیت می دادند.

توسعه اقتصاد کشاورزی عصر مرینی

کشاورزی مغرب عصر مرینی از رونق فوق العاده ای برخوردار شد. آنها امر کشاورزی را با ارایه کمک بلا عوض و ارتباط آن با تشکیل خانواده سازمان دادند. ابوالحسن مرینی به ایتام زمین برای کشت می داد و سطح زیر کشت را بالا بردند. تولید محصولاتی مانند پنبه و نیشکر در این عصر افزایش یافت. خرمای بسیار مرغوب در سجلماسه مانند خرمای بصره عراق تولید می شد که نوعی از آن به نام “ایرار” خرمایی بی نظیر بود.

علم آبیاری و کشاورزی در اسپانیا دوره اسلامی

سیستم آبیاری متداول در اندلس را اعراب از ایران با خود به آن ناحیه بردند. نام “کاریز” در برخی نقاط به همین شکل باقی مانده و در نقاطی به Sihriz تبدیل شد. از مهارت مسلمین در کشاورزی و آبیاری به عنوان ” انقلاب سبز عرب” یاد کرده اند. قنات از جمله کارآمدترین وسایل آبیاری در جامعه کشاورزی آندلس بود و در جامع مدیترانه ای، قنات ها محصول تکنیک کامل هیدرولیک ایرانی هستند.

کتاب “تقویم قرطبه” حاوی اطلاعات کشاورزی راجع به درختکاری و باغ داری، نخستین کتاب در زمینه کشاورزی در اندلس بود که منشأ تحول در کشاورزی آن سرزمین گردید. ایجاد باغ های آزمایشگاهی نقش مهمی در توسعه چشمگیر کشاورزی اندلس داشت. این فعالیت ها در “رصافه”  به دستور عبدالرحمن اول که نخستین درخت خرما را با خود به اندلس آورد و در آن جا کاشت، انجام شد.

ابن عوام در کتاب الفلاحه شیوه آبیاری قطره ای با استفاده از لوله های سفالی و کوزه سفالی را نشان داده است.

باغ اسپانیایی از جمله شاخص های رشته کشاورزی در اندلس دوره اسلامی است. باغ اسپانیایی – عربی، گونه ای محلی از باغ اسلامی است که بر اساس نظم چهار بخش (چهارباغ) بنا می شد، طرح باغ های اندلسی از نقشه باغ های ایرانی الهام گرفته شده بود.

📚منبع : برگفته از کتاب تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی 
نویسنده : دکتر محمد رضا شهیدی پاک