۱️⃣ پلیمرهای سوپرجاذب در افزایش ذخیره رطوبت خاکهایی با بافت سنگین خیلی مؤثر نبودند و با توجه به هزینه زیاد آنها، به عنوان یک فاکتور مدیریتی برای مصرف بهینه آب در این خاکها توجیه نداشته و قابل توصیه نمیباشند.

۲️⃣ اینکه ادعا میشود "ترکیب سوپر جاذبها با خاک، مانند یک آب انبار مینیاتوری، آب و مواد محلول را جذب، نگهداری و برحسب تقاضای ریشه تخلیه میکند" و "سوپرجاذبها در جهت صرفه جویی ۷۰ درصدی در مصرف آب عمل میکنند". سوابق پژوهشی و علمی چنین فرآیندی را تایید نمیکند و این میزان صرفه جویی در مصرف آب محال و غیرواقعی و گزاف میباشد.

۳️⃣ هیچ یک از موارد ادعایی "مزایای سوپرجاذبها در زمینه کشاورزی، استفاده بهینه از آب، استفاده بهینه از کودهای شیمیایی و سموم، جلوگیری از تنشهای ناشی از نوسانات رطوبتی، امکان کشت در مناطق بیابانی، امکان کشت و حفظ پوشش گیاهی در سطوح شیبدار و کشت بدون خاک ذکر شده است"، با شرایط واقعی تطابق و همخوانی نداشته و اگر هم میزان کاربرد این مواد در واحد سطح زیاد گردد، از منظر اقتصادی فاقد توجیه خواهد بود.

۴️⃣ گزارشات و مقالات علمی وجود دارد که آثار و تبعات منفی کاربرد این موارد را متذکر گردیدند. طبیعت دوست بودن و سازگاری با محیط زیست مواد سوپر جاذب، محل تردید جدی بوده و به طور اجماع، فقدان توجیه اقتصادی آن و عدم توصیه به کاربرد آن وجود دارد.

۵️⃣ عمده تحقیقاتی که با سوپرجاذبها انجام و کارآیی آن را توجیه کردهاند در شرایط گلدانی بوده است. اگر مقدار مصرف این مواد را به صورت تن در هکتار در نظر بگیریم، باید بررسی کرد که آیا مصرف این مواد قابل توصیه هستند یا نه؟ با فرض در نظر گرفتن ۳۰ سانتی‌متر عمق خاک و جرم مخصوص ظاهری ۱۴۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب برای خاک، با فرض سطوح کاربرد ۳ ، ۴ و ۵ گرم هیدروژل در یک کیلوگرم خاک، اگر مقادیر کاربرد به تن در هکتار تبدیل گردند، به ترتیب ۱۳.۰۵ ، ۱۷.۴، ۲۱.۷۵ تن در هکتار خواهند شد. با در نظر گرفتن قیمت پلیمرسوپر جاذب به ازای هر کیلو ۳۰۰ هزار ریال و با توجه به مقادیر استفاده شده، هزینه استفاده از این پلیمر در هر هکتار به ترتیب ۳۹۱۵ ، ۵۲۲۰ و ۶۵۲۵ میلیون ریال خواهد شد.

۶️⃣ ادعای گلدانی بدلیل تبدیل مقیاس دارای خطای فاحش خواهد بود لذا اساسا نتیجه گلدانی و تعمیم آن در سطوح گسترده، غیرقابل اعتماد و محل تردید و خدشه خواهد بود. ضمن اینکه مواد سوپرجاذب در مجاورت خاک، کیفیت آب و خاک، فعل و انفعالات شیمیایی و فیزیکی ریشه و نیز تغییرات سطح رطوبتی پایدار نخواهد بود.

۷️⃣ ادعای "دوام عملکرد سوپرجاذبها به میزان ۷ – ۳ سال که بستگی به نوع خاک، آب و سوپرجاذب دارد"، نیز صرفاٌ در حد ادعا بوده و تخریب آن بسیار فراتر از آن چیزی است که بیان گردیده است.

۸️⃣ عموماٌ ادعاهای شرکت‌های تجاری پیرامون مواد سوپرجاذب در شرایط آب مقطر و بدون ناخالصی هست، در حالی که اولاٌ آب کشاورزی دارای املاح مختلف بوده و محیط خاک نیز تاثیرات خود را بر آب خواهد گذاشت، بنابراین کارآیی ادعایی در شرایط آب و خاک مزرعه، به شدت افول کرده و نقصان خواهد یافت.

۹️⃣ ضمن اذعان به وجود محدودیتهایی در دسترسی به آب، اساساً وقتی برای اهداف عالی ذکر شده) افزایش تولید، کاهش مصرف آب، حفظ رطوبت و … ( مواد جایگزین با منشا طبیعی ) پرلیت، زئولیت، بقایای گیاهی، و ….و راهکارهای مدیریتی)کاهش تلفات تبخیر، اصلاح سامانه‌ها، اصلاح الگوی کشت، عملیات زراعی و باغی، ) وجود دارد، هیچ توجیهی برای کاربرد مواد سوپرکاذب وجود نداشته و توصیه نمی‌شود. اثربخشی سوپرکاذبها توهمی بیش نبوده و مبتنی بر منافع شرکتها و بنگاههای تجاری میباشد.

🔟 نهایتا اینکه نتایج مصادیق عینی در استانهای مختلف در خصوص کاربرد این مواد برای باغات دیم، منفی بوده و کاربرد آن را توصیه نمی‌کنند و راهکارهای طبیعی و مدیریتی را جایگزین و موثر میدانند.

📝 نگارنده: دکتر علیرضا توکلی، عضو هیات علمی (دانشیار پژوهشی) موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی

📚منبع :واحد مطالعات امنیت غذایی مصاف