🔶 روز جمعه و در جریان سفر #رئیس_جمهور کشورمان به دوشنبه، اعضای سازمان همکاریهای شانگهای در بیست و یکمین اجلاس خود، با عضویت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان موافقت کردند 🔶 و به این ترتیب فرآیند عضویت ایران بهطور رسمی آغاز شد. تهران از ۱۶ سال پیش متقاضی عضویت در این پیمان بود. […]
🔶 روز جمعه و در جریان سفر #رئیس_جمهور کشورمان به دوشنبه، اعضای سازمان همکاریهای شانگهای در بیست و یکمین اجلاس خود، با عضویت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان موافقت کردند
🔶 و به این ترتیب فرآیند عضویت ایران بهطور رسمی آغاز شد. تهران از ۱۶ سال پیش متقاضی عضویت در این پیمان بود.
🔶 «شانگهای» اکنون با عضویت ایران، ۹ عضو رسمی و ۳ عضو ناظر دارد. کشورهای عضو این سازمان، یکسوم خشکیهای جهان، ۴۲ درصد جمعیت و ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا، ۲۱ درصد ذخایر نفت و ۴۶ درصد از کل ذخایر گاز جهان را در اختیار دارند.
🔶 حجم اقتصاد اعضای سازمان شانگهای، ۳۲ درصد از حجم اقتصاد اتحادیه اروپا بیشتر است. درباره اهداف، ظرفیتها و منافع این سازمان و ملاحظات پیوستن جمهوری اسلامی ایران به آن،
توجه به چند نکته ضروری بهنظر میرسد؛
✔️ کمتر نهاد و سازمان موثر و مهمی در دنیا پیدا میشود که تحت سلطه و نفوذ غرب نباشد. البته این وضعیت چندان عجیب و غریب هم نیست.
🔶 پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق، غرب و در رأس آنها آمریکا کوشیدند نظم تکقطبی را بر دنیا تحمیل کنند.
🔶 فوکویاما از تئوری «پایان تاریخ» سخن گفت و تحولات جهانی، فعالیتها و دخالتهای سیاسی، نظامی و اقتصادی غرب نیز در راستای تحکیم و تحمیل نظم جدید حرکت کردند.
🔶 اما نظم جدید عمر چندانی نداشت و به تدریج آثار تزلزل و ضعف در آن پدیدار شد. ظهور، گسترش و افزایش قدرت سازمان شانگهای، یکی از نشانههای این افول است.
🔶 سازمانی که از ابتدا مقابله با نفوذ آمریکا و ناتو در حیاطخلوت امنیتی روسیه و اقتصادی چین – یعنی آسیای مرکزی- جزو اهداف آن بود و به تدریج این هدف جدیتر نیز شد.
🔶 با توجه به این مختصات، عضویت جمهوری اسلامی در چنین سازمانی با توجه به ماهیت و اهداف کلان سیاست خارجی ایران، حائز اهمیت
است.
✔️ عضویت ایران در سازمان شانگهای، افق جدیدی را در برابر سایر اعضا خواهد گشود. چهار عضو سازمان شانگهای یعنی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان، به آبهای آزاد دسترسی ندارند.
🔶 کشورهای محصور در خشکی با مشکلات متعدد ژئوپلتیکی، ترانزیتی و مبادلاتی مواجه هستند. نزدیکترین و مقرون به صرفهترین مسیر این کشورها برای دسترسی به آبهای آزاد، از طریق ایران است.
🔶 شبکه ریلی شمال به جنوب ایران میتواند شاهراهی حیاتی برای سازمان شانگهای باشد. نکته مهم اینجاست که ایران برای توسعه بندر چابهار، با هند بهعنوان عضو این سازمان، قرارداد دارد و این موضوع به راهاندازی این مسیر حیاتی، کمک میکند.
🔶 در واقع ایران میتواند با خط ریلی شمال به جنوب و بنادر خود، معضل محصور بودن آسیای میانه را حل کند و یک معامله برد- برد اقتصادی و طولانیمدت را رقم بزند.
✔️ یکی از اهداف و برنامههای آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، انزوای دیپلماتیک ایران بوده است. واشنگتن و متحدانش همواره کوشیدهاند در روابط ایران با سایر کشورها، نهادهای بینالمللی و بینالدولی اختلال ایجاد کنند.
🔶 اختلال در این روابط، چند منفعت همزمان برای دشمنان ایران دارد؛ نخست اینکه خود، نوعی فشار محسوب شده و این پیام را به ایران مخابره میکند که چارهای جز تسلیم در برابر زیادهخواهیهای آنها ندارد.
🔶 دوم آنکه قدرت ایران برای کاهش فشار تحریمها را کاهش داده و مهار میکند. سوم آنکه مانع از رسیدن صدای ایران به سایر بازیگران بینالمللی و منطقهای میشود.
🔶 وقتی صدای ایران کوتاه باشد، جای آن را «روایت غربیها از ایران» میگیرد و دیگران را بیش از پیش دچار سوءتفاهم و سوءظن میکند.
🔶 در چنین شرایطی آمریکاییها بهتر میتوانند برچسبهای مدنظر خود را به ایران بچسبانند؛ از ادعای حمایت از تروریسم گرفته تا تلاش برای تولید بمب اتمی و نقض حقوق بشر و غیره.
🔶 عضویت ایران در سازمان شانگهای، ضربهای قابل توجه و دردناک برای آمریکاییها در این مواجهه خصومتآمیز است.
✔️ واکنش برخی چهرهها و جریانهای سیاسی داخلی به این عضویت نیز در نوع خود جالب توجه است. اصلاحطلبان و رسانههای آنها دو واکنش متضاد و مضحک را از خود نشان دادهاند.
🔶 از سویی مدعی هستند که این دستاورد را باید در کارنامه «دولت تدبیر و امید» که مورد حمایت آنها بود، ثبت کرد و از سوی دیگر مدعی هستند که عضویت در این سازمان، برای ایران منفعت خاصی در پی نخواهد داشت و اصلاً چیز دندانگیر و مهمی نیست.
🔶 بالاخره اگر مهم نیست، پس دعوای آقایان بر سر آنکه دستاورد کدام دولت بوده، دیگر چیست؟! نگارنده شخصاً منافع ملی را بسیار مهمتر از این کشمکشها و بازیهای سیاسی دانسته و قصد ورود به این دعوا را ندارد،
🔶 اما برای آنهایی که علاقهمند به پیگیری موضوع هستند توجه به دو نکته را ضروری میداند؛ در دولت جناب روحانی، ایران بیش از ۶ ماه در چین و ۸ ماه در هند – دو عضو مهم سازمان شانگهای- حتی سفیر هم نداشت!
🔶 و نکته دوم به آخرین گزارش برجامی آقای ظریف – تیر ۱۴۰۰- برمیگردد. آنجا که اعتراف میکند؛ «با خوشخیالی، دوستان دوران سختی را در سراب طمع سرازیر شدن شرکتهای غربی از خود رنجاندیم.
🔶 اتفاقی که اگر نمیافتاد نه دوستان دوران سختی رهایمان میکردند و نه با فشار حداکثری ترامپ مواجه میشدیم.»
🔶 موضوع دیگری که در این مورد مهم و قابل تأمل است، آنکه اصلاحطلبان و برخی دولتمردان پیشین مدعی بودند تا وقتی مسئله ما با غرب حل نشده و FATF را نپذیریم، امکان عضویت در سازمان شانگهای را هم نخواهیم داشت.
🔶 عضویت ایران در شانگهای ثابت کرد این ادعا مانند بسیاری از ادعاهای مشابه دیگر – مانند تعلیق واردات واکسن به حل مشکل با FATF – نسبتی با واقعیت نداشته و صرفاً توجیهی برای کمکاریها و بیراهه پیشین است.
✔️ دولت آقای رئیسی در پی چرخش در دیپلماسی کشور است. در ۸ سال گذشته دیپلماسی دولت، غربمحور و «برجامپایه» بود. این دیپلماسی نهتنها گرهی از مشکلات کشور نگشود، بلکه حتی مشکلات را افزایش داد و تعمیق هم کرد.
🔶 رئیسی وعده داد که این مسیر را تغییر داده و همکاریهای منطقهای و مراوده بیشتر با همسایگان را جایگزین آن کند. عضویت در «شانگهای»، فرصتی مهم برای عملیاتی کردن این وعده و رویکرد است.
🔶 پذیرش عضویت ایران، گام اولیه و ابتدایی در این مسیر است. دولت باید در اسرع وقت یک دستورکار عملیاتی و سنجیده برای استفاده از این ظرفیت تهیه کند. بدون داشتن برنامه مشخص و عملیاتی، این عضویت به دستاورد دیپلماتیک محدود خواهد بود.
🔶 هنر دولت آن است که با داشتن برنامه مدون – برنامهای زمانبندی شده و متکی به ارقام واقعی و منطقی- و فعالسازی دیپلماسی اقتصادی، این دستاورد سیاسی را به نتایج ملموس اقتصادی تبدیل کند.
✍ محمد صرفی
Tuesday, 5 November , 2024