خط لوله راهبردی «گوره – جاسک» در آستانه افتتاح ایران تنگه هرمز را دور می‌زند
خط لوله راهبردی انتقال نفت از «گوره» بوشهر به «جاسک» هرمزگان که وابستگی ایران به صادرات نفت از خلیج‌فارس را از بین می‌برد، در دولت سیزدهم به مراحل پایانی رسید و اکنون در آستانه افتتاح کامل قرار گرفته است.

به گزارش کیهان، یکی دیگر از اقدامات مهمی که در دولت شهید رئیسی به مراحل پایانی رسید و دولت چهاردهم باید با انجام گام‌های پایانی، آن را عملیاتی کند، تکمیل طولانی‌ترین خط لوله انتقال نفت در غرب آسیا یعنی خط لوله گوره- جاسک به طول تقریبی ۱۰۰۰ کیلومتر است که قادر است افزون بر نفت ترش، میعانات گازی را نیز از گوره در استان بوشهر به بندر جاسک برای صادرات، منتقل کند.
انتقال نفت از گوره به بندر جاسک موجب تمرکززدایی، متنوع‌سازی بنادر صادراتی، کاهش ریسک صادرات از تنگه هرمز و علاوه‌بر اینها موجب ایجاد اشتغال در منطقه مکران و توسعه بیشتر این منطقه می‌شود.
با انتقال نفت خام و میعانات گازی از این خط لوله، از ترافیک کاری پایانه نفتی خارک کاسته شده و امکان صادرات گاز میدان گازی پارس جنوبی از بندر جاسک فراهم می‌شود. در واقع مکران مسیر کوتاه‌تری برای کشتی‌های ال‌ان‌جی است و امکان رقابت با قطر نیز با تکمیل این خط لوله فراهم می‌شود.
تا پیش از دولت سیزدهم، در طرح گوره جاسک تنها خط لوله ۱۰۰۰ کیلومتری احداث و چهار پمپ در تلمبه‌خانه شماره دو نصب شده بود. در دولت سیزدهم در بخش خط لوله، خطوط انتقال برق، ساخت ایستگاه‌های بین راهی و کل ۵۰ پمپ فشار ساخته شده و تلمبه‌خانه‌های چهارگانه این خط تکمیل شد. جالب اینکه از محل برق‌رسانی به تلمبه‌خانه سوم خط به بیش از ۲۵ روستای جنوب استان فارس برق‌رسانی شد.
«ابوذر شریفی»، مدیرعامل سابق شرکت مهندسی و توسعه نفت اسفند سال گذشته در گفت‌وگو با شانا با اشاره به ساخت مخازن راهبردی ذخیره‌سازی نفت خام در گوره اظهار کرد: مخازن گوره، مخازن راهبردی چهار میلیون بشکه‌ای هستند که در اواخر دهه ۷۰ شمسی مصوب شد و عملیات اجرائی آن نیز از سال ۱۳۸۱ آغاز شده است.
وی با تأکید بر اینکه در دو دهه گذشته سه پیمانکار در این زمینه فعال بودند، ادامه داد: از سال ۱۳۹۶ ساخت این مخازن راهبردی متوقف شد.
مدیرعامل سابق شرکت مهندسی و توسعه نفت، افزود: با روی کار آمدن دولت سیزدهم و تأکید رئیس‌جمهوری بر اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام، این مأموریت به وزارت نفت ابلاغ شد و یکی از طرح‌هایی که در اولویت قرار گرفت، ساخت شش مخزن به ظرفیت چهار میلیون بشکه نفت خام است. با توجه به ملاحظات پدافندی، این مخازن از نوع مخازن بتنی نیمه‌مدفون هستند تا امنیت بالایی برای ذخیره‌سازی راهبردی نفت خام داشته باشند.
وی تصریح کرد: خط لوله انتقال نفت گوره- جاسک تقریبا کامل شده و ایستگاه حفاظت کاتدی و فیبر نوری کل مسیر هم به بهره‌برداری رسیده است.
اخطار مجلس به افتتاح ناقص
اواخر دولت دوازدهم بود که خبر پرابهامی منتشر شد مبنی بر اینکه خط لوله گوره جاسک افتتاح شده است که بعدها معلوم شد این افتتاح واقعی نبوده است. «نصرالله پژمانفر»، رئیس کمیسیون اصل نود خرداد ۱۴۰۲ در نشستی خبری ضمن تشریح آخرین وضعیت بررسی پرونده‌های نفتی دولت دوازدهم از سوی کمیسیون اصل نود بیان کرد: ما از سال ۱۳۹۸ درگیر این بحث بودیم. در سال ۱۳۹۳ برای این‌که بتوانیم انتقال نفت و فروش آن را از محلی غیر از جزیره خارک و در داخل خلیج‌فارس دنبال کنیم به عنوان پدافند غیرعامل بحث انتقال نفت از گوره به جاسک مطرح شد تا در شرایط اضطراری بتوانیم در دریای عمان نفت خود را بفروشیم. البته این طرح از زمان دفاع مقدس که به کشتی‌های نفتی ما حمله می‌کردند مطرح شد.
وی در ادامه اظهار کرد: از سوی دیگر هدف دیگر اجرای این خط لوله فاصله گرفتن از خام فروشی بود. قرار بود در جاسک پالایشگاه‌ها، پتروپالایشگاه‌ها و پتروشیمی تاسیس کرده و ما بتوانیم با انتقال نفت خود از گوره به جاسک آن را به فرآورده‌های اقتصادی تبدیل کنیم. در سال ۱۳۹۸ در شرایطی این پروژه افتتاح عملیاتی شد که زودهنگام بود و این افتتاح زودهنگام خسارت‌های زیادی را به کشور وارد کرد.
پژمانفر ادامه داد: وزیر نفت دولت وقت اصرار داشتند که به عنوان یک کار بزرگ این پروژه باید در دولت آنها افتتاح شود. بالغ بر یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار برای این پروژه هزینه شده بود اما به دلیل داشتن نواقص متعدد کمیسیون اصل نود هشدار داد که این خط لوله نباید در آن مقطع افتتاح شود اما علی‌رغم این تذکرات این خط لوله افتتاح شد و نفت به لوله تزریق شد.
ماجرای خسارت ۲۵ میلیون دلاری
رئیس کمیسیون اصل نود با بیان اینکه اهم مشکلاتی که در این پروژه وجود داشت، نبود ایستگاه تقویت فشار در مسیر خط انتقال بود، گفت: از پنج تلمبه خانه کلا یک تلمبه خانه به صورت ناقص کار می‌کرد. مسئله بعدی نبود مخازن بود. براساس استاندارد باید در جاسک ۲۰ مخزن که ظرفیت
۵۰۰ هزار بشکه را داشت تاسیس می‌شد، اما حتی یک مخزن هم در جاسک ایجاد نشده بود.
پژمانفر تصریح کرد: از لحاظ زیست محیطی نباید نفت مستقیم از سطح لوله به کشتی واگذار شود؛ چرا که هم خطرات جانی به همراه دارد و هم خطرات زیست محیطی خواهد داشت. نفت ابتدا باید به مخازن برده شود و سپس از مخزن به کشتی بارگذاری شود اما چون مخزنی تاسیس نشده بود، مستقیما نفت از خط لوله به کشتی بارگذاری می‌شد.
وی ادامه داد: اشکال دیگر نبود گوی شناور بود. گوی شناور در دریا قرار می‌گیرد و متناسب با فشار آب و شرایط محیطی باید طراحی شود اما چون در آن مقطع گوی شناور نداشتیم از عسلویه یک مورد را آوردند و چون متناسب با این محیط نبود، غرق شد که خود این موضوع بالغ بر ۲۵ میلیون دلار به کشور خسارت وارد کرد.
کاری بی‌کیفیت و بدون رعایت نکات ایمنی
رئیس کمیسیون اصل نود، افزود: از طرف دیگر برای این‌که اصرار داشتند تا پروژه زودتر افتتاح شود به پیمانکارها فشار آوردند و به دنبال این موضوع بخشی از کار، بی‌کیفیت پیش رفت. لوله‌ها براساس استاندارد و شرایط محیطی جای‌گذاری نشد. عدم رعایت نکات ایمنی هم سبب می‌شود تا عمر خط لوله کاهش پیدا کند از طرف دیگر سیستم کاتودیک که از خوردگی لوله‌ها جلوگیری می‌کند نیز وجود نداشت که این امر می‌تواند سبب آسیب رسیدن به لوله‌ها شود.
وی در ادامه تاکید کرد: علی‌رغم همه این اشکالات با اصرار آقای زنگنه در دولت دوازدهم این خط لوله افتتاح شد. از طرف دیگر نکته حائز اهمیت این است که هزینه انتقال نفت با خط لوله چندین برابر هزینه انتقال نفت با کشتی است و امروز دنیا به ما می‌خندند که ما از جزیره خارک از طریق خط لوله نفت را به جاسک انتقال دهیم و سپس آن را در دریای عمان بفروشیم.
پژمانفر تاکید کرد: قرار بود این خط لوله با این هدف افتتاح شود که در جاسک پتروشیمی و پالایشگاه تاسیس شده و در آنجا مورد استفاده قرار گیرد. افتتاح زودهنگام این پروژه خسارت زیادی را به کشور وارد کرد و ما از لحاظ حقوقی این موضوع را پیگیری می‌کنیم.
رئیس کمیسیون اصل نود در ادامه اظهار کرد: اما بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم ما نزد وزیر نفت رفته و اعلام کردیم که اجازه نمی‌دهیم این یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار هزینه شده برای این پروژه معطل مانده و هدر رود و لذا برای تکمیل و افتتاح واقعی این خط لوله اقداماتی از جمله احداث ۱۰ پست برق و تکمیل ۳۰۰ پست برق، تکمیل ۳۰۰ کیلومتر خط انتقال برق و ۱۰۰۰ کیلومتر فیبر نوری، تکمیل کلیه ایستگاه‌های حفاظت کاتودیک، رفع نواقص تلمبه‌خانه‌ها و تکمیل ایستگاه‌های توپکرانی با جدیت دنبال شد.
تأمین خوراک پالایشگاه‌ها از طریق خط لوله
«ارسلان رحیمی»، مدیرعامل سابق شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت هم اردیبهشت امسال در نشستی خبری درباره وضع خط لوله انتقال نفت خام از گوره- جاسک گفت: طراحی اولیه خط لوله گوره- جاسک برای انتقال نفت خام بود، اما ظرفیت این خط لوله می‌تواند برای تأمین خوراک پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌هایی که قرار است در منطقه جاسک احداث شود، مورد استفاده قرار گیرد.
وی افزود: در حال گرفتن یک انشعاب از آن به سمت پالایشگاه بندرعباس و پالایشگاه شهید سلیمانی هستیم.
مدیرعامل سابق شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت تأکید کرد: برنامه‌ریزی نشان می‌دهد خط لوله انشعابی از خط لوله گوره- جاسک تا پایان امسال تکمیل و بهره‌برداری خواهد شد تا خوراک پالایشگاه بندرعباس را تأمین کند.
گفتنی است در دولت سیزدهم تصمیم گرفته شد از جاسک تا پالایشگاه بندرعباس ۳۷ کیلومتر خط انتقال تاسیس شود. اکنون سه کشتی هر هفته نفت خام را از گوره به پالایشگاه بندرعباس می‌برند. با تکمیل این ۳۷ کیلومتر خط انتقال دیگر مستقیم نفت از گوره به پالایشگاه بندرعباس می‌رود. اقدامی که مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی هم اخیرا خواهان تسریع در آن شده است.
با تکمیل این خط لوله، میعانات گازی پارس جنوبی هم از بندر جاسک صادر خواهد شد. ایجاد اشتغال در سواحل مکران و سیستان و بلوچستان با احداث پتروشیمی‌ها هم یکی از مهم‌ترین ایده‌های راهبردی این خط لوله است. اتفاقی که می‌تواند وضعیت مناطق محروم آن منطقه را تغییر دهد.