گالیا توانگر
آب یکی از دارایی‌های با ارزش انسان است؛ این روزها که همه جا صحبت از کمبود آب و ضرورت صرفه‌جویی است، باید برای استفاده از این عنصر با ارزش خیلی مدبرانه و مسئولانه رفتار کرد. هر وقت به سراغ استفاده از آب شُرب شهری می‌روید، به این فکر کنید که بخش بزرگ و حیاتی سرنوشت فرزندانتان در گرو همین رفتار مسئولانه شما در مقوله مصرف است. شما که نمی‌خواهید بخش عمده اندیشه و وقت نسل آتی به جای اینکه صرف پیشرفت‌های علمی و صنعتی شود، در مسیر یافتن منابع آبی جدید تلف گردد و حتی جنگ‌های جهانی بر سر منابع آبی رخ دهد؟ لطفا صرفه‌جویی در آب را شوخی نگیرید و حتی همین امروز به بزرگ‌ترین مسئله زندگی‌تان تبدیل کنید. 
کمبود آب شامل تنش آب، کم‌‌آبی و بحران آب است. مفهوم تنش آب نسبتا جدید است. تنش آب مشکل در یافتن منابع آب شیرین برای استفاده است، که علت آن تخلیه منابع است. بحران آب وضعیتی است که در آن آب قابل آشامیدن و غیرآلوده در یک منطقه کمتر از تقاضای آن است.
پنجاه سال پیش، زمانی که جمعیت در کره زمین از نیمی از جمعیت کنونی آن کمتر بود، درک مشترک این بود که آب یک منبع بی‌نهایت است. مردم مانند امروز ثروتمند نبودند، کمتر کالری مصرف می‌کردند و گوشت کمتری می‌خوردند، بنابراین آب کمتری برای تولید مواد غذایی نیاز بود. آنها به یک سوم حجم آبی که ما در حال حاضر از رودخانه برداشت می‌کنیم نیاز داشتند. امروز، رقابت برای منابع آب بسیار شدیدتر است. دلیل این است که در حال حاضر بیش از هفت میلیارد نفر بر روی زمین وجود دارند، مصرف گوشت و سبزی‌ها و آب در حال زیاد شدن است و رقابت برای آب در بخش‌های صنعتی، شهری و سوخت‌های زیستی بیشتر شده‌است.
مقدار کل منابع آب شیرین نیز به دلیل تغییرات آب و هوایی که موجب عقب‌نشینی یخچال‌های طبیعی، کاهش جریان رودخانه و کوچک شدن دریاچه‌ها شده، کاهش یافته‌است. بسیاری از آبخوان‌ها (سفره‌های آب زیرزمینی) که بیش از حد پمپ شده‌اند به سرعت پر نمی‌شوند. اگر چه کل منابع آب شیرین مورد استفاده قرار نگرفته ‌است، بسیاری آلوده، شور، نامناسب یا غیرقابل دسترس برای مصارف شُرب، صنعت و کشاورزی شده‌اند. برای جلوگیری از یک بحران جهانی آب، کشاورزان باید برای افزایش بهره‌وری برای پاسخگویی به تقاضاهای رو به رشد مواد غذایی تلاش کنند، در حالی که صنایع و شهرها به دنبال پیدا کردن راه‌هایی برای استفاده بهتر از آب باشند.

فرهنگ‌سازی، گامی بلند برای صرفه‌جویی
– یکی از همسایه‌های ما هر روز دیوار بیرونی خانه‌اش را با آب شُرب شهری می‌شوید!
– متاسفانه بعضی شهروندان مرتب پارکینگ‌ها را با آب شُرب می‌شویند. به نظر من باید برای این افراد جریمه صادر شود. از طرفی ازکتاب‌های درسی گرفته تا صفحات تبلیغی بزرگ در تمام شهرها عوارض منفی استفاده زیاد از آب به شهروندان آموزش داده شود.
– واقعا ناراحت‌کننده است با انسان بی‌توجهی روبرو شوی که آسفالت را با آب شُرب شهری می‌شوید و اگرهم کوچک‌ترین چیزی بگویی، دعوایی بالا می‌گیرد. زمان قدیم یک مقدار آب می‌ریختند و بعد جارو می‌زدند، ولی الان جارو حذف شده و برای جابه جا کردن یک برگ به فاصله ۲ متری ۱۰۰ لیتر آب مصرف می‌کنند!
– یکی از فامیل‌های‌مان یک روز که از سرکار به منزل ما آمد، رفت حمام. همان روز رفتیم فوتبال، آمدیم، دوباره نیم ساعت رفت حمام. آخر فشار آب را به حداقل رساندیم تا آمد بیرون. بعد شنیدم زیر لب به من می‌گوید: خسیس! متاسفانه مردم نسبت به بی‌آبی اصلا آگاه نیستند. تبلیغات صرفه‌جویی واقعا ضعیف است. برای مثال یک تنگ ماهی گذاشته اند، با کاسه از داخلش آب برمی دارند. این‌ها تبلیغات جریان ساز نمی‌شود. باید به مردم واضح بگوییم که اگر در مصرف آب صرفه‌جویی نکنند، چه سرنوشت هولناکی در انتظارشان است؟
آنچه در بالا خواندید نمونه‌هایی از نظرات شهروندان درباره غفلت‌های برخی است که متاسفانه نسبت به مصرف آب کوچک‌ترین ملاحظه و حس مسئولیتی ندارند. نباید فراموش کرد که الگوی مصرف برای هرمشترک درماه ۱۸ مترمکعب(۱۸ هزار لیتر) است.
احمد بیگ زاده یک فرهنگی برایمان می‌گوید: «یکی از راه‌های افزایش آگاهی و ایجاد انگیزه وعلاقه‌مندی برای صرفه‌جویی بین مردم تبلیغاتی است که رسانه‌های مختلف می‌توانند انجام دهند. رسانه‌ها باید مردم را از مشکلاتی که در اثر مصرف بی‌رویه آب با آن دست به‌گریبان می‌شوند، بهتر و بیشتر آگاه کنند تا با جلب مشارکت مردم و هماهنگی گروه‌های مختلف مصرف‌کننده بتوان این معضل را تا حدودی بر طرف کرد. در واقع مصرف ‌کنندگان می‌دانند که تلاش امروز آنان برای رفاه بهتر فرزندانشان درآینده است و هدر دادن منابع فعلی آب، به معنی محروم کردن نسل‌های بعدی از این موهبت الهی است.»

دچار توهم زیادی آب هستیم!
محمد خلیلی پیر مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل آبفای کشور با ‌اشاره به تاکید اسلام بر اهمیت آب و همچنین قداست آب در آیین‌های ایرانی، بر لزوم بهره‌گیری از آموزه‌های دینی و بازگشت به روش‌های قدیمی برای حفظ و حراست از منابع آبی تاکید کرده و می‌گوید: «برای عبور از مشکلات ناشی از کمبود آب، باید مردم را متقاعد به تغییر الگوی مصرف کنیم و این باور را در جامعه نهادینه کنیم که کمبود آب، مشکل همگانی است.»
وی نقش مبلغان دینی را در تغییر باورهای مردم بر اساس معیارهای دینی و اعتقادی مهم ارزیابی کرده و می‌گوید: «با توجه به آیات و روایاتی که درخصوص اهمیت و جایگاه آب وجود دارد باید مردم به این باور برسند که آب یک پدیده دائمی و سهل‌الوصول نیست.»
مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل آبفای کشور، الگوی مصرف آب در کشور را به ازای هر نفر ۱۶۰ لیتر اعلام می‌کند و با بیان اینکه این الگو در جهان ۱۱۰ لیتر است، می‌گوید: «برای رسیدن به این الگوها هیچ راه مهندسی وجود ندارد و تنها چاره آن کار فرهنگی است که این موضوع نیز در تخصص مبلغان دینی است.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «پمپاژ بی‌حدوحصر آب از سفره‌های زیرزمینی و احداث سدهای فراوان، این تصور را ایجاد کرد که آب همیشه به راحتی قابل دسترس است. مصرف بی‌رویه و سخاوتمندانه از آب نتیجه این توهم بود، به گونه‌ای که بلایی که امروز بر سر سفره‌های زیرزمینی آمده ۱۰ برابر فاجعه‌بار‌تر از اتفاقی است که در دریاچه ارومیه رخ داده است.»

موضوع آب در ایران به ابرچالش بدل شده است 
محمد پرورش مدیرعامل آبفای استان تهران می‌گوید: «شاید ریشه اصلی گرد و غبار، مربوط به آب باشد. در دنیا به منابع آب همانند چاه نفت نگاه می‌کنند، اما در ایران قیمت هر لیتر آب شُرب شهری سه ریال است و ایران در زمره کشورهای با قیمت پایین خدمات آبفا قرار دارد.»
وی با تاکید بر لزوم برنامه‌ریزی برای بازچرخانی یک و نیم میلیارد مترمکعب آب در تهران، می‌گوید: «هرچه قیمت خدمات آبفا بیش‌تر شود، مصرف آب نیز کم‌تر خواهد شد. امروزه حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد منابع آب تجدید پذیر کشور مصرف شده است؛ در هیچ جای دنیا چنین وضعیتی وجود ندارد.»
مدیرعامل آبفای استان تهران با تاکید بر لزوم ایجاد استراتژی هماهنگ بین بخشی برای مدیریت بحران آب، ادامه می‌دهد: «۲۵ درصد آب کشور در استان تهران تولید می‌شود که یک درصد از سطح کشور را دارد، بنابراین برنامه‌ریزی برای مدیریت آب شُرب تهران می‌تواند به یک مدل برای کل کشور بدل شود.»
پرورش از تولید سالانه یک میلیارد و ۴۱۶ میلیون مترمکعب آب در استان تهران خبر داده و می‌گوید: «اوج مصرف آب در تهران روزانه به چهار و نیم میلیون مترمکعب می‌رسد.»

تهران در وضعیت بحران مطلق آب قرار دارد
محمد پرورش مدیرعامل آبفای استان تهران با استناد به آمار موجود می‌گوید: «طبق معیارهای جهانی سرانه کم‌تر از ۵۰۰ مترمکعب به معنای بحران مطلق آب است، سرانه آب جهان برای هر نفر در سال ۶۰۰۰ مترمکعب است، این سرانه در ایران ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ و در تهران ۳۳۰ مترمکعب است، بنابراین اکنون تهران در وضعیت بحران مطلق آب قرار دارد.»
پرورش ادامه می‌دهد: «سال ۱۳۱۰ سرانه آب در تهران ۶۰۰۰ مترمکعب بود و امروزه با رسیدن جمعیت به ۱۴و نیم میلیون نفر به ۳۳۰ مترمکعب کاهش پیدا کرده است. سرانه مصرف آب در استان تهران ۲۲۰ مترمکعب در روز است، البته سرانه شهر تهران چیزی در حدود ۱۰۰ مترمکعب بیشتر از استان تهران است.»
مدیرعامل آبفای استان تهران با بیان اینکه ایران در بین ۲۴ کشوری که وضعیت خطرناک آبی دارند قرار گرفته است، می‌گوید: «در دنیا برداشت ۲۰ درصد از منابع تجدیدپذیر، مرز برداشت محسوب می‌شود و برداشت بیش از ۴۰ درصد اصلا منطقی نیست، اما متاسفانه در ایران ۸۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر مصرف شده است. از ۶۰۹ دشتی که در کشور وجود دارد ۲۲۸ دشت ممنوعه و ۱۶۶ دشت نیز ممنوعه بحرانی است.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش متذکر می‌شود: «مصرف آب در بخش شُرب در ایران شش درصد، در صنعت سه درصد و در کشاورزی حدود ۹۲ درصد است، اما در دنیا این ارقام به ترتیب شش درصد، ۴۶ درصد و ۴۸ درصد برآورد شده است.»

توصیه‌های شرکت آب و فاضلاب برای صرفه‌جویی در مصرف آب 
راه‌های عملی برای صرفه‌جویی در مصرف آب بسیارند. به عنوان مثال شرکت آب و فاضلاب در این زمینه به چهل مورد ‌اشاره کرده است که برخی از آنها عبارتند از:
۱- از آب حفاظت کنید، چون زندگی ما به آن وابسته است. هیچگاه به دلیل اینکه فرد دیگری مسئول پرداخت آب بهاست، آب را هدر ندهید.
۲- موقع مسواک زدن شیر آب تصفیه شده را باز نگذارید.
۳- هنگام استحمام در فاصله بین شستن بدن و سر، لزومی ندارد که شیرآب به طور پیوسته باز باشد.
۴- برای آب دادن به درختان، درختچه‌ها، بوته‌ها و گل‌ها از روش آبیاری قطره‌ای استفاده کنید.
۵- برای دوش گرفتن در حمام، زمان بگیرید و آن را به کمتر از پنج دقیقه برسانید، با این روش ماهیانه حدود چهار هزار لیتر آب صرفه‌جویی خواهد شد.
۶-بهتر است برای شستن سبزی‌ها ابتدا آنها را در ظرفی خیس کنید و سپس آب بکشید.
۷- از جریان آب به منظور آب شدن یخ گوشت یا دیگر مواد غذایی منجمد استفاده نکنید. این کار غیر از مصرف بی‌رویه آب، کیفیت مواد غذایی را هم کاهش می‌دهد.
۸- فرزندان خود را در مورد نیاز به حفاظت از آب آگاه کنید. از خرید اسباب بازی‌ها و سرگرمی‌هایی که به یک جریان ثابت آب نیاز دارند، خودداری کنید.
۹- هنگام استفاده از دستشویی، شیر آب را به طور مداوم باز نگذارید چون جریان دایم آب موجب هدر روی آن می‌شود.
۱۰- برای نظافت حیاط به جای مصرف آب، بهتر است از جارو استفاده شود.
۱۱- تمام شیلنگ‌ها، اتصالات و شیرها را به طور مرتب کنترل کنید تا از نشتی آب جلوگیری شود.
۱۲- در مواقع جایگزینی یا افزودن گل و گیاه در باغچه خانه، گیاهی را انتخاب کنید که آب کمتری مصرف کند. به این طریق سالانه ۲۲۰۰ لیتر آب برای هر گیاه صرفه‌جویی خواهد شد.
۱۳- لوله‌های آب گرم را عایق‌بندی کنید تا برای رسیدن آب گرم به شیرآب لازم نباشد آن را بی‌جهت باز بگذارید.
۱۴- هرگز آبی را که می‌توان به مصارفی نظیر آبیاری یا شست‌وشو رسانید، فاضلاب حساب نکنید.

📚 منبع : کیهان – ۳ تیرماه ۱۳۹۷