شنیده بودیم که مثلا فلان بمب گذاری هزاران کشته و زخمی داد و فلان سیل یا دیگه فوق فوقش سونامی دها هزار کشته داده و تعدا زیادی رو بی خانمان کرده ، ولی نمی دونستیم که یک بیماری گیاهی ساده می تونه صد هزار نفر رو بکشه و  میلیون ها نفر رو قحطی زده و […]

شنیده بودیم که مثلا فلان بمب گذاری هزاران کشته و زخمی داد و فلان سیل یا دیگه فوق فوقش سونامی دها هزار کشته داده و تعدا زیادی رو بی خانمان کرده ، ولی نمی دونستیم که یک بیماری گیاهی ساده می تونه صد هزار نفر رو بکشه و  میلیون ها نفر رو قحطی زده و آواره کنه البته این بیماری ها هم خیلی ساده نیستند و کارشناس ها و محقق های زیادی روی این جور بیماری ها کار کردن تا تونستن فقط عامل یه همچین بیماری هایی رو پیدا کنن . خوبه بدونید که بعضی کشورها هم هستند که از این بیماری ها برای مبارزه با دشمناشون استفاده میکنن و به جای اینکه زحمت حمل بمب وتوپ و تفنگ رو بکشن با یک قارچ چند میکرو گرمی یه قحطی توی کشور ایجاد میکنن که اون سرش ناپیدا .بدتر از این، بعضی کشورها هم هستن که برای اینکه محصول کشاورزی خودشون بهتر از همه باشه و همه از اونا جنس بخرن!!  این بیماری ها رو به جون کشورهای دیگه میندازن !!!


الف)بیماری هایی که به طور مستقیم بر میزان تولید غذایی انسان اثر گذاشته­ اند:
۱- بیماری بادزدگی سیب­ زمینی یا سوختگی دیر هنگام  (potato lake blight ) : اپیدمی بادزدگی سیب­زمینی در اواخر نیمه اول قرن نوزدهم در کشور ایرلند اتفاق افتاد که عامل آن شبه قارچ phytophthora infestans  است. بدون شک وضعیت بد اقتصادی مردم و وابسته بودن مردم به یک محصول خاص در گسترش ابعاد این فاجعه اثر تشدید کننده­ای داشته است. اپیدمی مذبور موجب مرگ صدها هزار تن انسان و مهاجرت بیش از یک و نیم میلیون نفر ایرلندی به قاره آمریکا گردید. این اپیدمی مبدا تحولات علمی فراوان در زمینه گیاهپزشکی و بیماری شناسی و بخصوص اپیدمیولوژی گردید.
۲- بیماری لکه قهوه­ای برنج (Rice brown spot): عامل این بیماری قارچ (Helmintosporium oryzoa) است. این بیماری در سال ۱۹۴۰ در منطقه بنگال هندوستان به صورت اپیدمی درآمد و وقوع آن سبب بروز فاجعه و قحطی عظیمی گردید. این اپیدمی موجب نابودی محصول برنج شده و کمبود محصول موجب افزایش شدید قیمت آن گردید و مردم عادی که قادر به خریدن برنج و سیر کردن خود نبودند به امید یافتن کار و سیر کردن خود و خانواده به شهرها هجوم بردند و چون در شهرها هم غذایی پیدا نمی­شد به تدریج در کنار خیابان ها جان باختند. برآورد شده است که حدود دو هزار نفر در اثر این اپیدمی شدید جان خود را از دست دادند.

ب)بیماری­هایی که خسارت آنها به صورت غیر مستقیم و از طریق کاهش کیفیت محصول ،تغذیه مردم را تحت تاثیر قرار داد:

۱-بیماری سوختگی برگهای ذرت(souterncorn leaf blight ) عامل بیماری : قارچ Helminthosporium Mydis   سال انتشار:۱۹۷۰  کشور میزبان:آمریکا میزان خسارت : یک میلیارد دلار
۲-بیماری زنگ زرد گندم(Wheat yellow rust ): عامل بیماری: زنگ Puccinia striformis سال انتشار:۱۹۹۳ یا ۱۳۷۱ه.ش کشور میزبان:سوریه،ترکیه،عراق،ایران،پاکستان میزان خسارت: نابود شدن یک­و­نیم میلیون تن گندم در یک سال زراعی که غذای ۱۵ میلیون انسان را تامین می­کرد
۳-بیماری سوختگی درختان کائوچو(South American leaf blight) عامل بیماری: قارچ Microcyclus ulei سال انتشار:۱۸۴۰م    میزان خسارت: هزاران هکتار از اراضی زیر کشت این محصول نابود شد و بسیاری از شرکت های صنایع چوب ورشکست شدند.
۴-پوسیدگی طوقه ­و­ریشه­ اکالیپوس(Eucalyptus crown & root rot) عامل بیماری: قارچPhytophthora cinnamomi سال انتشار:۱۹۴۵میلادی؛ کشور میزبان:غرب استرالیا میزان خسارت:میلیونها اصله درخت اکالیپتوس
۵-بیماری زوال درختان نارون(Dutch elm disease) عامل بیماری: قارچ Ophiostoma ulmi سال انتشار:۱۹۳۸م  کشور:شرق آمریکا میزان خسارت: ۳۴ هزار اصله درخت نارون آلوده شدند تا آنجا که پس از وقوع اپیدمی تعداد دختان نارون سالم مانده در آمریکا در حد انگشت شماری رسید.

با توجه به اهمیت بیماری های گیاهی و اپیدمی های حاصل از آن هیچ بعید به نظر نمی رسد که کشورهای مختلف و به ویژه استعمارگران از این پدیده در جهت دستیابی به مقاصد خود استفاده کنند. در دهه ۱۹۵۰ میلادی دولت آمریکا استفاده از عوامل بیمای زای گیاهی را مورد بررسی قرار داد تا مشخص گردد که چگونه می توان از این عوامل به عنوان سلاح جنگی استفاده نمود. هنوز معلوم نیست که دولت آمریکا در جنگهای مختلفی که داشته است تا چه حد از این عوامل بیماری زا استفاده نموده ولی این نکته بسیار قابل توجه است که عوامل بیماری زای گیاهی بالقوه می توانند سلاحی بسیار خطرناک باشند.لذا در برنامه های کنترل بیماری های گیاهی و به ویژه برنامه های اصلاح نباتات باید به این مسأله توجه  داشت که آیا دشمن قادر است از طریق جنگ های بیولوژیک به تولیدات کشاورزی خسارت وارد سازد؟ اگر چه وقوع انقلاب سبز موجبات تهیهء غذای بیشتری را برای بشر فراهم نمود، ولی در عین حال این امکان را نیز فراهم نمود که با پیدایش مزارع بزرگ و از نظر ژنتیکی شبیه به هم ظرفیت ایجاد بیماری های خاص در سطح بسیار وسیع فراهم گردد. هم اکنون چنین مزارعی به راحتی می توانند در معرض هجوم سلاح های بیولوژیک قرار گرفته و کاملاً نابود گردند. هر یکصدوپنجاه میلیارد هاگ عامل زنگ سیاه گندم کمتر از حدود نیم کیلو وزن دارد که از نظر سبکی شبیه به گازهای سمی و یا دود می باشد و در حقیقت به سهولت دود نیز پخش می گردد ضمن اینکه هر کدام از این هاگ ها به تنهایی قادرند یک منطقه را به مساحت تقریباً نامحدود (در صورت وجود عوامل مساعد محیطی و عوامل انتشار) آلوده کند و با عنایت به اینکه عوامل بیمار زای چند چرخه ای به صورت تصاعد هندسی تکثیر می شوند، در صورتی که شرایط اقلیمی مساعدی وجود داشته باشد اپیدمی های وسیعی از بیماری های اشاره شده به وجود خواهد آمد، با توجه به اینکه دشمنان همیشه این سلاح ها و نوع محتویات میکروبی آن را با توجه به شرایط اقلیمی مساعد هر منطقه به صورت خاص می توانند تولید کنند. به طور مثال از آنجا که ژنوتیپ های اکثر ارقام گندم در جهان شناخته شده است، عوامل زنگ گندم می توانند به عنوان یک سلاح بیولوژیک و بسیار مخرب به کار گرفته شود. و در مدت بسیار کوتاهی مزارع گندم یک کشور را به نابودی بکشاند


نویسنده : محمد بافقی