اصل۴ ترومن در ۱۹۴۷توسط هری ترومن رئیس جمهور آمریکا مطرح شد. این طرح ناظر به ارائه کمکهای مالی و اقتصادی به کشورهایی بود که در معرض نفوذ و گسترش کمونیسم شوروی بودند.

مجله فارس پلاس – مجید فضائلی: در این یادداشت از اصل ۴ ترومن و تغیراتی که در حوزه کشاورزی ایران در دهه سی و چهل شمسی اتفاق افتاد می‌گویم. ادعای خیرخواهی نتانیاهو در مورد بحران آب در ایران رو میشه به محک این تجربه تاریخی گذاشت.

اصل۴ ترومن در ۱۹۴۷توسط هری ترومن رئیس جمهور آمریکا مطرح شد. این طرح ناظر به ارائه کمکهای مالی و اقتصادی به کشورهایی بود که در معرض نفوذ و گسترش کمونیسم شوروی بودند. کشورهایی نظیر  ترکیه، یونان، هندوستان و ایران. طرح ترومن با اعتبار ۳۵میلیون دلار اجرایی شد.

موافقتنامه اجرای اصل ۴ ترومن در سال ۱۹۵۱میلادی -۱۳۳۰ شمسی- و در جریان سفر مصدق به امریکا و در دیدار با ترومن امضا شد. فعالیتها در چهار محور شروع شد: ۱- اصلاح الگوهای کشاورزی، ۲- بهداشت عمومی، ۳ـ آموزش و پرورش، ۴ـ نوسازی نهادهای اجتماعی

اصلاح بذر، اصلاح نژاد مرغ و خروس و دام و اصلاح شیوه های آبیاری، مهمترین اقدامات صورت گرفته در حوزه کشاورزی بود.

نخستین چاه آب عمیق در ۱۳۲۶ در تهران توسط فردی به نام اردکانی حفر شد. اما تا سال ۳۱ که بودجه مشخصی توسط اصل۴ به این امر تخصیص داده شد، این پدیده رواج پیدا نکرد.

با رونق گرفتن حفر چاه عمیق، از میزان توجه به قنات روزبه‌روز کاسته شد. کار به جایی رسید که طی ده سال ۱۰۰۰ حلقه چاه نیمه‌عمیق و ۱۰۰ حلقه چاه عمیق در کشور حفر شد. مدیریت بومی ایرانیان برمنابع محدود آبی، با چالشی اساسی مواجه شد بود. در اواخردهه سی، صحبت در خصوص اصلاحات ارضی شروع شد. محمدرضاشاه در نطق نوروزی خود در سال ۳۸ گفت: ما باید وسایل آبیاری و زراعت را طوری مدرن و نوین کنیم که به فکر آمدن و نیامدن باران نباشیم.

نخستین لایحه اصلاحات ارضی در همین سال توسط جمشید آموزگار وزیر کشاورزی وقت به مجلس رفت.

اما بخش اصلی این سیاستها به دوره نخست وزیری علی امینی و وزارت کشاورزی حسن ارسنجانی موکول شد. ارسنجانی قرابت بسیاری با اسرائیلی‌ها داشت و در اوج منازعات جهان عرب با اسرائیل، برای تعمیق دوستی ایران و اسرائیل هرچه در توان داشت اجرا کرد.

در سال ۱۳۴۱ موشه دایان وزیر کشاورزی وقت اسرائیل به ایران آمد. با مقامات ایرانی دیدار واز اجرای اصلاحات ارضی حمایت فراوان کرد. تغییر نظام مالکیت زمین‌های زراعی، مدیریت ۵هزار ساله مبتنی بر کم‌آبی، قنات، کاریز، بند و … را به ورطه نابودی کشاند.

بر اساس آخرین برآوردهای رسمی، حدود ۲۰۵هزار حلقه چاه عمیق و ۵۵۳هزار حلقه چاه نیمه‌عمیق در شکور حفر شده است. این البته آمار چاه‌های مجاز است و حداقل به اندازه نیمی از این تعداد چاه غیرمجاز در شکور وجود دارد.

این در حالی است که بخش اندکی از۵۱هزار رشته قنات کشور، هنوز زنده‌اند.

حفر چاه عمیق و شهوت سیری ناپذیر نسبت به سدسازی بلای جان منابع محدود آبی این سرزمین شده‌اند. تمام دشت‌های کشور و حوزه داخلی آبریز بحرانی‌اند. چاه‌هایی که در گذشته در عمق ۱۵ متری آب داشتند، حالا در دویست متری هم تر نمی‌شوند، اما راه حل در دستان نتانیاهو نیست.

📚 منبع : خبرگزاری فارس