تدابیر روزه داری از زبان حکیم دکتر حسین روازاده/ خوردنی های سحر و افطار با تدابیر طب ایرانی – اسلامی
دکتر روازاده گفت: یک ماه رمضان آموزش الهی است که صبح زود بخوریم، طی روز نخوریم و شام (افطار) زود بخوریم.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛یکى از اعمالى که انسان براى رسیدن به سعادت و پالایش روحى نیازمند است؛ روزه است. روزه فریضه‏اى است که اختصاص به مسلمانان ندارد؛ بلکه در ادیان و امت‏هاى گذشته مرسوم بود. در همین زمینه، تغذیه و سبک روزه داری در ماه مبارک رمضان از مهم ترین مسائلی هستند که هر فرد مسلمان می بایست با رعایت آنها ضمن انجام فریضه مهم و واجب روزه، بدن خود را برای تحمل شرایط سخت آماده سازد. این در حالیست که ماه مبارک رمضان در ایام شیوع ویروس کرونا آغاز شده و بسیاری نیز نسبت به اختلاط این دو موضوع با سلامتی خود نگرانی هایی دارند.

در همین زمینه برای آگاهی از شرایط و تدابیری که فرد روزه دار می تواند با به کار بردن آنها، سلامت جسم خود را تضمین کند، با حکیم دکتر حسین روازاده؛ پژوهشگر طب ایرانی – اسلامی گفتگویی انجام داده ایم.

آقای دکتر روازاده درباره فوائد روزه داری چه نکاتی را می توان عنوان کرد؟

بنده ماه مبارک رمضان؛ ماه مهمانی پروردگار عالم را به همه مسلمانان تبریک عرض می کنم. حضرت علی (ع) می فرمایند که “خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص را در مردم پرورش دهد.” روزه علاوه بر اخلاص روح برای جسم انسان نیز بسیار مفید است. پیامبر اسلام امساک از غذا را دارو معرفى کرده است. “المعده بیت کلّ داء و الحمیه رأس کلّ دواء”؛ “معده خانه‏ى تمام دردها است و امساک بالاترین داروهاست.” ایشان همچنین می فرمایند که “روزه بگیرید تا سالم بمانید.” بنابراین دین اسلام به عنوان دین کامل، دستورات دقیقی برای سلامت جسم انسان دارد و ما براساس چنین روایت ها و مضامینی است که می توانیم تدابیری برای روزه داران ارائه دهیم.

نهار به معنای نخوردن است. از یکصد سال قبل بعد از پایان دوران قحطی، توسط یهودیان نژادپرست انگلیسی تصمیم گرفته می شود برای خوب جلوه دادن خود روزانه ۱۲ هزار غذا در باغ قلهک تحت تصرفشان، راس اذان ظهر به صورت مجانی به مردم بدهند. از آنجاییکه در این ساعت هیچ کس غذا نمی خورد و کلمه نهار (یعنی نه آهار و نخوردن در این ساعت)؛ مردم می خواستند با خود غذا را برای شام ببرند که ماموران اجازه نمی دادند و می گفتند یا بخورید یا بروید. این شد که منع نهار به مصرف آن تبدیل شد و یک یک ماه رمضان آموزش الهی است که صبح زود بخوریم، طی روز نخوریم وو شام (افطار) زود بخوریم.

یکماه رمضان آموزش الهی است که صبح زود بخوریم، طی روز نخوریم و شام (افطار) زود بخوریم.

روزه فرصت خوبى است براى پیشگیرى از بسیارى از بیماری هاى جسمى و روحى روانى در طول یک سال یک سرى بیماری ها از انواع مختلف روحى و روانى و جسمى عارض انسان مى‏شوند نمونه‏هائى از بیماریهاى روحى روانى مانند بخل، حسد،کینه‏توزى، قساوت قلب و سخت‏دلى، بدبینى، وسواس، شک و تردیدهاى غیر موجه، وحشت‏هاى مالیخولیائى، بى‏خوابى‏هاى روحى و روانى، افسردگى و خودخواهى و غیره هر کدام داراى خسارت هاى فردى و اجتماعى هستند. همچنین هر انسانى در برابر فشارهاى زندگى و اتفاقات هیجان‏انگیز داراى یک قدرت و توانائى معین است که اطباء و حکمای طب سنتى و اسلامی این حد توانائى را آستانه تحمل مى‏نامند و فشارهاى زندگى و روحى و روانى تا این حد براى فرد قابل تحمل است و تا از این حد تجاوز نکرده آسیبى به شخص وارد نمى‏شود اما اگر این فشارها از این حدآستانه‏اى افزون‏تر شوند تعادل روحى و روانى فرد بهم مى‏خورد و بیماری هاى روحى و روانى گریبانگیر انسان مى‏گردند. هر قدر که این آستانه تحمل یا حد پایانى قدرت روحى و روانى در انسان پائین‏تر باشد توانائى شخص در برابر ناملایمات زندگى کمتر مى‏باشد. اما مى‏توان این حد آستانه‏اى را بالا برد و یکى از چیزهایى که این حد توانائى را افزون مى‏دهد و بالا مى‏برد یک ماه روزه‏دارى با تمام خصوصیات آن است.

علاوه بر افزایش توان روحی، روزه داری برای کسانی که حتی بیماریی هایی مانند بیمارى قند- ناراحتى‏هاى قلبى- ناراحتى‏هاى عصبى- بهم خوردن ترکیبات خون- ناراحتى‏هاى کلیوى و… دارند، مفید است؛ به شرطی که در زمان سحر و افطار افراط و تفریط نکنند.

روزه برای افرادی امکان پذیر نیست و باعث آسیب هایی برای آنها می شود؛ به طور مشخص می توانید بفرمایید چه افرادی باید روزه بگیرند و چه افرادی نگیرند؟ برای مثال در زمان شیوع بیماریی مانند ویروس کرونا که بر سیستم ایمنی اثرگذار است و آن را تضعیف می کند، می توان روزه گرفت؟

تمام افراد سالم با رعایت موازین تغذیه ای می توانند روزه بگیریند. روزه داری به خاطر افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن، کاهش پاسخ های التهابی زیان بار و بهبود واکنش بدن در برابر استرس می تواند خود یک مانع در برمقابل شیوع ویروس کرونا برای مسلمانان باشد. افرادی که پیوند اعضا شده اند، نباید روزه بگیرند ولی در عین حال کسی که پیوند قرنیه کرده، می تواند روزه بگیرد. شرایط بدن هر فرد ممکن است با دیگری متفاوت باشد و بیماری که سال های قبل نیز منعی برای روزه داری نداشته، در شرایط کرونا می تواند با پزشک معالج خود مشورت کند و در صورت صلاحدید روزه بگیرد. باید مبنا را بر روزه گرفتن و نگرفتن قرار داد و سپس اقدام کرد. افرادی هم هستند که مستعد دریافت بیماری ویروس کرونا هستند. بیماران دیابتی، قلبی، کلیوی و … این دسته هم می توانند در صورتیکه نگران ابتلا به کرونا هستند، روزه نگیرند. کسانی هم که مبتلا شده اند و بهبود پیدا کرده اند نیز می بایست سیستم ایمنی خود را تقویت کنند و پس از بهبودی همچنان به دستور العمل های تغذیه ای و داروهایی که تجویز شده عمل کنند.

با تحقیقات و تجربیات به دست آمده ثابت شده که روزه داری برای درمان بیماریی هایی مفید است. درمان چاقی، درمان و پیشگیری از سرطان، درمان دیابت، تنظیم ترشح هورمون ها، درمان بیماری های قلبی و … توسط روزه گرفتن صورت می گیرد. برای مثال عوامل بیماری قلبی بیشتر فشار خون زیاد، کلسترول بالا و استعمال دخانیات است که با روزه گرفتن این آثار نامطلوب بر بدن بیمار قلبی کاهش می یابد. بیمارى‏هاى معده و روده، ورم کیسه صفرا، یبوست مزمن، زکامهاى حلق و بینى، بیماریهاى زنان، بیمارى‏هاى پوستى، بیماریهاى چشم، اختلالات عمومى عصبى، کم‏خونى، ضعف روده‏ها، سل، طاعون، سفلیس، آلرژى، ضعف حواس از دیگر بیماریی هایی هستند که می توان با روزه داری درمان کرد.

کسانی که مبتلا به دیابت هستند می توانند هر شیرینی فراوری شده با عسل یا توت را در سحر میل کنند؛ در مورد عسل مانند مربا با عسل، کمپوت با عسل، شربت و حلوا با عسل و حتی فسنجان با عسل. در مورد توت مانند توت، شیره توت، حلوای توت و مربای توت.

یکی از شکایات روزه داران، ابتلا به یبوست یا نگرانی از ابتلا به آن است، تدبیر شما برای جلوگیری از ییوبست چیست؟

براى پیشگیرى از حالت یبوست، مصرف سبزیجات بصورت پخته و خام، خوددارى از مصرف چاى پررنگ، استفاده از غذاهاى ملین مثل خورشت آلو و کرفس و آشامیدن مقدار کافى آب البته نه همراه غذا بلکه در فاصله بعد از افطار سودمند است.

افطاری را با چه نوع خوراک یا آشامیدنی باید آغاز کرد؟ اساسا تدبیر جنابعالی برای جلوگیری از افراط و تفریط در زمان افطار چیست؟

بطور کلى صرف غذا در دو وعده افطارى و سحرى صورت گیرد به عبارت دیگر آنچه که قرار است به عنوان افطارى و شام صرف شود بصورت همزمان البته با حجم کمتر صرف شود و در فاصله میان این وعده و غذاى سحر، آب و آشامیدنی ها مصرف شود. بدلیل حرارت بالای معده دراثر گرسنگی زیاد، وارد نمودن آب یخ و سرد درابتدا باعث تغییر ناگهانی حرارت معده و قبض یکباره معده و سردی شدید و ضعف معده می شود، همچنین مصرف آب خیلی گرم و جوش هم می تواند موجب افزایش حرارت معده شود. بهترین وجه شروع، با آب ولرم است و غذاهای سهل الهضم و شیرین، چرا که به علت نیاز کبد، طبیعت بدن تمایل زیادی به جذب فوری شیرینی دارد. اگر خدای ناکرده در چنین شرایطی آب یخ را بخورید چون در معده توقف نمی کند، مستقیم وارد روده شده که می تواند حتی باعث مرگ ناگهانی بدنبال رفلکس عصبی شود. در این موارد برای اینکه بتوانید آب را در معده نگه دارید حتماً حداقل تکه ای نان یا یک عدد خرما قبل از آن میل کنید لذا برای رفع تشنگی نیز سعی نکنید، که عطش خود را به یک باره و با نوشیدنی زیاد از بین ببرید که در این صورت تشنگی بر طرف نخواهد شد. برای رفع تشنگی، نصف لیوان آب را جرعه جرعه بنوشید و سپس یک عدد خرما و اگر نشد تکه ای نان میل نمایید سپس نصف دیگر لیوان را به صورت جرعه جرعه و آهسته بنوشید.

بهنگام افطار، تغذیه را با نمک و یک ماده غذایى مناسب مثل شیر، خرما، فرنى، چاى کم‏رنگ طبیعی آغاز کنید و از آشامیدن آب سرد در شروع افطار خوددارى نمائید.

اصولا هم غذاى افطار و هم غذاى سحر نباید پرحجم باشد و حتى‏الامکان از مصرف غذاهاى دیر هضم مانند ماهی و مرغ خوددارى کنید. در وسط غذا آب زیاد نیاشامید زیرا سبب رقیق شدن شیره گوارشى و دشوارى هضم مى‏شود اما در فاصله یک ساعت بعد از افطار تا نیم ساعت قبل از صرف غذاى سحرى، مقدار کافى آب بیاشامید. مصرف سبزى ضد عفونى شده بهنگام شام و میوه و تنقلات به مقدار بین افطار و سحر، توصیه می شود.

در زمان سحر چه چیزهایی باید خورد و یا نخورد؟

سحری را نباید با آب شروع کنیم. تنها در صورتی که گرم مزاج هستید که حتی مقداری آب سرد هم اشتهاآور است. اما یخ در آب نیاندازید؛ چرا که یخ در آب لقوه می آورد. سرما باید از بیرون به آب وارد شود، مانند بطری درسته آب در یخچال. مصرف مواد شیرین طبیعی مانند خرما، عسل، شکر سرخ، حلوای طبیعی و … اولویت است.

می توانید برای سحر کله پاچه، آبگوشت، سیرابی، گوشت، خورش های گوسفندی، فیله، …بخورید و مفید هستند؛ چراکه غذهای چرب طبیعی از گرسنگی جلوگیری می کنند. برنج کمتر بخورید و به جای آن نان سبوس دار بدون آرد غنی میل کنید. کسانی که زیاد احساس ضعف می کنند، از شربت عسل با زنجبیل استفاده کنند و سردی نخورند. برای جلوگیری از احساس تشنگی یک قاشق چای خوری نمک دریا در سحر استفاده کنید. زیرا نمک در رفع تشنگی و گرسنگی بسیار قدرتمند عمل می کند.

اما در زمان سحر از مصرف ماهی، مرغ و گوشت های سرد اجتناب کنید. از غذاهای شکم پرکن، حجیم و فیبری مانند کاهو، میوه و آب میوه درسحری تناول نکنید بلکه از مرباها استفاده کنید. غذاهایی که هنگام سحر می خورید همگن باشند و اصلاً خوراک های خام و پخته را با هم میل نکنید. چای غیرطبیعی را ترک کنید چرا که مرکز تشنگی را خفه می کند و این خود هلاکت بی صدا به دنبال دارد.

آیا بعد از خوردن سحری، خواب مناسب است؟

بعد از سحری خواب ممنوع است. قدما بعد از سحری بیدار بوده اند و فعالیت می نمودند زیرا باید قبل از خواب مطمئن بود که غذای تناول شده از معده به روده گذر کرده باشد زیرا که معده انسان بر خلاف روده در موقع خواب رفتن از فعالیت باز می ایستد و غذای مانده در آن عفونت می کند یا می گندد و علت طعم بد دهان و یا آروغ بد بوی صبح گاهان همین امر است.

برای بالا بردن مقاومت بدن در ماه مبارک رمضان چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

در اساس طب حکمای قدیم، آب، روغن و نمک سه عنصر تشکیل دهنده بدن انسان است. اگر این سه عنصر درست باشد، بدن انسان سالم و سلامت و قدرتمند خواهد بود. مقاومت بدن انسان های امروز با توجه به تغذیه ناسالم کاهش پیدا کرده؛ چرا که تعادل عناصر مذکور با چنین تغذیه ای برهم خورده و مقاومت کم شده است. برای نمونه در قدیم عمرها طولانی تر بود ولی در حال حاضر متوسط عمر کاهش داشته و کمتر شاهد پیرمردهایی با عمر ۱۲۰ سال هستیم. روغن نباتی جامد و مایع که در بازار مصرف می شود، طبیعت سرد دارد. اما بدن نیازمند روغنی با طبیعت گرم است؛ تا وقتی وارد بدن انسان می شود با گرمای بدن سازگار باشد. روغن حیوانی، روغن زرد و روغن ارده کنجد دارای خاصیت گرم و تر هستند و با بدن سازگارند. بنابراین مقاومت بدن با اصول تغذیه ای متناسب با بدن آدمی شکل می گیرد و باید در طول سال همواره رعایت شود تا در ماه مبارک رمضان فرد بتواند در برابر تشنگی و گرسنگی مقاومت بیشتری داشته باشد. در این ماه مواد قندی و غذاهای با طبع گرم بخورید ولی مواد قندی که بر آن فعل و انفعالات شیمایی صورت نگرفته باشد. چرا که برای سفید کردن قند و شکر به آن موادی می افزایند. از خوردن نوشابه و ماءالشعیر اجتناب کنید. برخی مواد قندی مانند انگور، کشمش، انواع شیره ها، عسل، شکر زرد، انواع مرباها که با عسل یا انواع شیره ها پخته شده, استفاده شود.

برای افرادی که چاق و یا لاغر هستند، چه توصیه ای در این ماه مبارک دارید تا دچار مشکلاتی نشوند؟

در طول روزهای ماه مبارک رمضان، به علت گرسنگی حرارت بدن افزایش پیدا می کند و این حرارات برای ذوب چربی ها مفید است و دوای چاقی است. اما لاغرها باید مراقب باشند؛ چرا که بدن این افراد گرم می شود و در نتیجه لاغرتر می شوند. برای جلوگیری از آن باید از هرچیزی که بدن آنها را گرم می کند، اجتناب کنند. برای مثال در برابر نور آفتاب قرار نگیرند، غذای تند فلفل دار نخورند، دوش سرد و گرم نگیرند و دوش با آب ملایم خوب است. غذاهای آبدار و رطوبی مصرف کنند. میوه ها را نباید به صورت خشک بلکه میوه و غذای رطوبتی و تازه بخورند. خوردن سحر برای لاغرها اجباری است. در مقابل اگر چاق ها از غذای کم رطوبت استفاده کنند، لاغر می شوند.