🔵 برای محصولاتی که توسط آب چاه ها و قنات ها آبیاری شده باشد در هر کجا یک نوع قانون مرسوم است. شرط این است که از اول #دستمزد و حق و حقوق #کشاورز را معین کنند.

🔵 در شهر فارس اکثر روستاها به این قانون عمل می کنند، که هر مقدار از محصولات زمستانی و تابستانی که خداوند کرامت کند اولا ده یک از سهم را برای مخارج زراعت:

🔷 ازقبیل کد خدا، سرکارگر، آهنگر و نجار، نگهبان مزرعه و نگهبان شیفت شب و آبیار در نظر می گیرند.

🔵 اگر این ده یک برای این مخارج کافی نباشد و یا زیاد و اضافه باشد، آن وقت تمام مخارج را از کل محصول بر می دارند و مابقی را سه قسمت می کنند،

🔵 دو قسمت از سه قسمت را مالک دریافت می کند تا بتواند مخارج مالیات و دیگر هزینه ها را پرداخت کند و یک قسمت دیگر را کشاورز برای زحمت کاشتن و زمین بستن و آب دادن به زمین و برداشتن خار و گیاهان اضافه که انجام می دهد تعلق می گیرد.

🔵 که به اصطلاح یک حصّه از چهار حصّه گویند، و درو کردن و کوبیدن غلات و پاک کردن و انبار کردن نیز به عهده ی کشاورز است که بابت این کارها دستمزد می گیرد.

🔵 هر گاه بذر صیفی را کشاورز تهیه کند، صیفی بین مالک زمین و کشاورز نصف می شود و این در صورتی است که مزرعه چهار پنج فرسخ دورتر از مسکن مالک باشد.

🔵 در مجموع دو سوم از محصول زمستانی و یک سوم از محصول را کشاورز بدون گرفتن کرایه به منزل مالک باید ببرد،

🔵 که در واقع تفاوت این که محصول صیفی  نصف با یک سوم صیفی برای رساندن غلات به منزل مالک است که کشاورز این زحمت را به عهده دارد و دلیل دیگر این که بذر صیفی را کشاورز تهیه کرده است.

🔵 در بعضی مناطق علاوه بر ده یک مخارج که معین است مقدار بذری که تهیه می کنند مشخص می کنند و آن وقت محصول را سه قسمت می نمایند.

🔵 و بعضی مالکان رعایت کشاورزان جوان و تازه کار را می کنند و می خواهند که باعث تشویق او شود، ده یک مخارج و بذر مشخص شده را از کل محصول مشخص می کنند و مابقی محصول میان کشاورز و مالک تقسیم می شود.

🔵 اگر کشاورز ازنظر مالی بی بضاعت بود، مالک به مقدار نیاز او به عنوان قرض به او پرداخت می کنند.

🔵 البته بدون این که از او سودی دریافت کند وجای پولش مالک می تواند هنگام برداشت محصول، به غیر از سهم خود، محصول برداشت کند.

🔵 در بعضی مکان ها محصول به دست آمده که طبق قراردادشان تقسیم می شود مابقی محصول واضافه ی محصول یک سوم آن را کشاورز طلب می کند و در بعضی جاها نصف آن را کشاورز برمی دارد.

🔵 کاه را بعضی مواقع به صورت حق مالکی وگاهی به مقدار نصف از کل محصول دریافت می کند. وبعضی از مکان ها اگر مقدارکاه ناچیز بود: دوسوم کشاورز ویک سوم مالک برداشت می کنند.

🔵 تمام این تقسیمات طیق قراردادی است که روز اول بین مالک وکشاورز مشخص شده است.

🔵 حق زحمت کدخدا را بعضی جاها از کل محصول ده ونیم، وبعضی ها ده یک وبرخی دیگر به اندازه ی ده نیم و ده یک مشخص می کنند که بذر ومخارج وهزینه ها را خود کدخدا پرداخت می کند وکشت می نماید.

🔵 از این محصول نه مالیات پرداخت می شود ونه این که از محصول چیزی کسر شود وچنین به نظر می رسد که یک دهم زمین را به کدخدا واگذار کنند تا خود کدخدا کشت کند وبرداشت کند وهیچ سهمی به دیگران پرداخت نکند.

🔵 دربعضی از جاها که کشاورز با رضایت خود اقدام به کشت می کند، بذر بیشتری را نسبت به مقدار مشخص شده تهیه می کند و شخم زدن، کشت کردن، کاشتن محصول به دست آمده و آبیاری را کشاورز به عهده دارد

🔵 و دستمزد درو کردن و خرمن کوبیدن و پاک کردن محصول بین کشاورز و مالک توافق می شود و بقیه را مالک و کشاورز به همین ترتیب بین خود تقسیم می کنند

🔵 که بعضی مکان ها یک چهارم و بعضی یک سوم و بعضی یک ششم را به کشاورز می دهند و مابقی را مالک بر می دارد تا مخارج مالیات و کارهایی از این قبیل را بتواند پرداخت کند.

✍ منبع: مفاتیح الارزاق، ج۱، ص۳۸۵