🔷 عوامل برای کیفیت خوب و مرغوبیت زراعت:

☑️ عامل اول در زراعت:

🔷 در هر زمین زراعی که شلتوک، یا باقالی مصری باشد یا بذر خربزه بکارند نهایت خوبی و مرغوبیت را دارد و زراعت را اصلاح می کند. و در سال بعد اگر در آن زمین کشت گندم انجام دهند نهایت کیفیت را دارد.

🔷 در هر زمینی که در آن شبدر بکارند و آن ها بلند شود و محصول را با بیل در همان زمین زیرو رو کنند و بگذارند شبدر ها در آن جا متعفّن شوند و از بین بروند زمین قوّت کامل پیدا می کند و مناسب کشت شلتوک می شود و کشت گشنیز هم همین اثر را دارد.

🔷 اگر چنانچه مزرعه ای در تابستان با کمبود آب مواجه بود، در زمستان اگر آب زیادی به زمین برسانند همیشه زمین پر آب و شاداب است و در تابستان نیاز کمتری به آب دارد و برای کشت خربزه و جو و گندم مناسب است.

🔷 هر مزرعه ای که در تابستان باد زیادی جریان داشته باشد کمتر نیاز به آب پیدا می کند.

☑️ عامل دوم زراعت:

🔷 هر زمینی که نزدیک به کوه ها باشد یا توده های خاک و سنگ و پشته های زیادی داشته باشد یا در سراشیبی باشد، یا با بارش فراوان باران سیل در آن زمین به راه افتد و آب جاری شود

🔷 که البته در آن سیل کود و ادرار حیوانات مخلوط است و خاک های گرم و آفتاب خورده را با خود به همراه می آورد که کود کامل بر روی این زمین پخش می شود، برای هر کشتی مناسب است.

🔷 هر گاه در کشت غلّات، گندم و از این قبیل کشت می کنند و هنگام برداشت محصول مقداری از ساقه ی آن را می گذارند بماند

🔷 و بعد از مدتی قبل از آن که ساقه ها پایمال شود و از بین برود آن ها را آتش می زنند و می سوزانند و گرمای آن باعث مرغوبیت زمین می شود و خاکستر آن باعث نرم و معتدل شدن زمین می شود.

☑️ عامل سوم در زراعت:

🔷 شخم زدن است که برای کشت و زراعت با گاو و آهن زمین را شیار می دادند و اگر زمینی بزرگ باشد و کشاورز از عهده ی کود دادن بر نیاید زمین را یک بار بیل می زنند و خاک آن را زیر و رو می کنند این کار بهتر از هر کار دیگری است.

🔷 البته بهتر این است که دوبار زمین زیرو رو شود و اگر سه یا چهار بار این کار تکرار شود بی نهایت در کیفیت اثر دارد و هیچ کودی نمی تواند با انجام این کار برابری کند.

🔷 به علت اینکه زیر و رو کردن زمین باعث باز شدن منافذ زمین می شود و هوای گرم و خشک به زمین می رسد و همچنین آب کافی داخل زمین وارد می شود، زمین رطوبت لازم را به دست می آورد و زمین مناسب می شود برای کشت و البته حرارت هوا مناسب تر از حرارت کود است.

✍ منبع: مفاتیح الارزاق، ج۱، ص۳۶۸